استانداردهای مورد استفاده در بخش نگهداری و تعمیرات
از آنجایی‌که نگهداری و تعمیرات یک سیستم اهمیت زیادی دارد، تاکنون استانداردهای مختلفی هم برایش تدوین شده است. استاندارد آلمانی DIN-EN-13306 و ایزو 14224 از مهمترین این استانداردها هستند. در این مقاله قصد داریم به شما بگوییم هر کدام از این استانداردها در بخش نگهداری و تعمیر چه رویکردی را در پیش گرفته‌اند.
استاندارد آلمانی DIN-EN-13306 و ایزو 14224 دو سند مهم در نگهداری و تعمیرات سیستم‌ها محسوب می‌شوند.
استاندارد آلمانی DIN-EN-13306 برای نگهداری و تعمیرات
بر اساس استاندارد آلمانی DIN-EN-13306، نگهداری و تعمیرات به دو بخش بعد از کشف عیب و قبل از آن باز می‌گردد که در هر یک از این مرحله‌ها باید اقدامات خاصی را صورت داد. در ادامه به این بررسی این اقدامات می‌پردازیم.
1. تعمیرات اصلاحی
تعمیرات اصلاحی پس از تشخیص عیب و به هدف بازگرداندن تجهیز یا سیستم به حالتی که بتواند وظیفه مورد نیاز را انجام دهد، صورت می‌پذیرد که می‌تواند به صورت فوری یا غیر فوری باشد. هرگاه بخواهیم از پیامدهای غیرقابل قبول، بلافاصله بعد از کشف عیب جلوگیری کنیم نیاز به اقدامات فوری خواهد بود. از طرف دیگر اقدامات غیر فوری با توجه به قوانین جاری نت هر کارخانه انجام می‌شوند و لزومی ندارد بلافاصله پس از کشف عیب صورت پذیرند.
مثال‌هایی از تعمیرات اصلاحی:
- صدای غیر عادی بیرینگ سر جلوی الکتروموتور
- بالا رفتن ارتعاشات ایمپلر فن وت اسکرابر
- نشتی روغن گیربکس نوار نقاله
- آلارم دما روی اسالیرشو بیرینگ
- زدگی تسمه پمپ‌ها / سرند
- شکستن یک یا چند پره از پره‌های فن انتهای موتور
- افزایش دمای سیم پیچ الکتروموتور
- شل شدن تسمه کوپلینگ
2. اقدامات پیشگیرانه
حال اگر بخواهیم احتمال خرابی یا زوال عملیاتی تجهیز یا سیستم را کاهش دهیم نیاز به یکسری اقدامات پیشگیرانه قبل از بروز و کشف عیب خواهیم داشت. این اقدامات باید در فواصل تعیین شده و یا براساس یک معیار تجویز شده صورت گیرد. تاکنون در این خصوص دو رویکرد تعیین شده است. یکی مربوط به دهه 1950 است که به نام نت از پیش تعیین شده شهرت داشته و دارای زمان‌بندی خاصی نیز هست. نت بر مبنای وضعیت یا نت پیش‌بینانه نیز رویکرد دیگری است که در دهه 1970 معرفی شد و می‌تواند دارای برنامه زمان‌بندی باشد یا به صورت یکسری اقدامات پیوسته صورت گیرد یا حتی به صورت موردی و برحسب درخواست انجام شود.
نکات مهم استاندارد آلمانی DIN-EN-13306 در نگهداری و تعمیرات
با وجود تمام تقسیم‌بندی‌هایی که در بالا صورت گرفت، باید نکات دیگری را نیز در نظر داشته باشید:
- برنامه‌ریزی در نت لزوماً جهت فعالیت‌های نت پیشگیرانه نیست و تعمیرات اصلاحی غیرفوری نیز قابل برنامه‌ریزی هستند.
- در برخی موارد انجام تعمیرات هوشمندانه بعد از وقوع خرابی با صرفه‌تر بوده و خود به گونه‌ای نت برنامه‌ای (PM) تلقی می‌گردد.
استاندارد ایزو 14224 برای نگهداری و تعمیرات
براساس استاندارد ایزو 14224 هم استراتژی‌های نگهداری و تعمیر به دو دسته کلی بعد از خرابی و قبل از آن تقسیم می‌شوند. استراتژی نت پیشگیرانه همانطور که از نام آن مشخص است، مربوط به قبل از خرابیست که خود به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
- نگهداری و تعمیرات از پیش تعیین شده (شامل: سرویس، تعویض‌های برنامه‌ریزی شده و تست‌های دوره‌ای)
- نگهداری و تعمیرات مبتنی بر وضعیت (شامل: پایش وضعیت، تست و بازرسی)
تعمیر اصلاحی مربوط به بعد از خرابیست که به نسبت شدت خرابی، نیاز به اقداماتی به صورت فوری یا به شکل غیر فوری دارد.
استراتژی نگهداری پیشگیرانه زمانی (از پیش تعیین شده) بر این دیدگاه استوار است که اکثر خرابی‌های ماشین‌آلات تابع سن و کارکرد هستند و ضروری است در پریودهای تعیین شده اقدامات پیشگیرانه در این خصوص صورت گیرند. ضمناً در این استراتژی به منحنی بستر رودخانه بسیار تأکید شده است. در این منحنی نرخ خرابی در دوره عمر مفیدش پایین‌ترین سطح را دارد و احتمال خرابی یک سیستم در دوره‌های آب‌بندی و پیری بیشترین میزان ممکن در نظر گرفته می‌شود.
تعریف حالت خرابی در استاندارد ایزو 14224 چیست؟
حالت خرابی، شیوه‌ای از شکست و خرابی است که می‌تواند در تجهیزات رخ دهد. شایان ذکر است که حالت خرابی می‌بایست طوری تعریف و تدوین شود که بهره‌بردار، متقاضی یا اعلام‌کننده خرابی بتواند به‌راحتی و بدون هیچ تخصصی آنرا اعلام کند مانند توقف غیر منتظره.
در استاندارد ایزو 14224 به چه مواردی اشاره شده است؟
شایان ذکر است در استاندارد ایزو 14224 به خرابی‌ها با کدهای مشخص زیر اشاره شده است:
FM1: خرابی مکانیکی
FM10: عمومی
FM11: نشتی
FM12: ارتعاش غیرعادی
FM13: از تنظیم خارج شده
FM14: بد شکل شدن
FM15: شل شدن
FM16: چسبیدن
FM2: خرابی مربوط به مواد
FM20: عمومی
FM21: حباب زدن
FM22: زنگ‌زدگی
FM23: خوردگی
FM24: فرسودگی (دارای شیار شدن/سوراخ شدن/دچار خراش شدن/ ساییدگی)
FM25: شکستن
FM26: خستگی
FM27: بیش از حد گرم شدن
FM28: ترکیدن
FM3: خرابی ابزار دقیق
FM30: عمومی
FM31: خرابی سیستم کنترل
FM32: اخطار/ آلارم ندادن
FM33: اخطار/آلارم اشتباه دادن
FM34: از تنظیم یا کالیبره خارج شدن
FM35: اشکال نرم افزاری
FM36: خرابی همزمان چند سیستم
FM4: خرابی برقی
FM40: عمومی
FM41: اتصال کوتاه
FM42: قطع اتصال
FM43: دارای آمپر/ولتاژ نبودن
FM44: آمپر/ولتاژ نداشتن
FM45: اشکال در سیستم اتصال زمین/ایزولاسیون
FM5: خرابی ناشی از عوامل بیرون از سیستم داخلی تجهیز
FM50: عمومی
FM51: مسدودشدگی/گرفتگی
FM52: آلودگی
FM53: عوامل بیرونی متفرقه
FM6: متفرقه
FM60: عمومی
FM61: علت آشکاری نداشتن
FM62: علل ترکیبی
FM63: هیچیک از موارد فوق
FM64: نبود اطلاعات برای کشف علت
علاوه بر این‌ها کدهای زیر نیز در این استانداردها وجود دارند:
FTS: شروع به کار نکردن در حین نیاز
STP: متوقف نشدن در حین نیاز
UST: توقف غیرمنتظره (ناگهانی)
BRD: صدمه شدید (شکستن)
HIO: خروجی زیاد (سرعت بیش ازحد، خروجی بیش از مقدار قابل قبول)
LOO: خروجی کم (ارائه خدمت یا خروجی کمتر از مقدار قابل قبول)
ERO: خروجی نامنظم (نوسان و ناپایداری)
ELF: نشتی خارجی (سوخت و گاز)
ELP: نشتی خارجی (سیال فرآیند (روغن، گاز، آب))
ELU: نشتی خارجی (سیال تأسیسات (روانکار و آب خنک کننده))
INL: نشتی داخلی (سیال فرآیند یا تأسیسات)
VIB: ارتعاش غیرعادی
NOI: سر و صدای غیرعادی
OHE: بیش از حد گرم شدن اجزای ماشین، اگزوز و آب خنک‌کننده
PLU: مسدود شدن یا خفه شدن (محدودیت در جریان سیال)
PDE: انحراف از مقدار قابل‌قبول پارامتر تحت پایش (هشدار کم یا زیاد بودن)
AIR: عدم نمایش مقدار صحیح توسط نشانگر ابزار دقیق
STD: صدمه سازه‌ای (ترک خوردن، فرسودگی، زنگ‌زدگی و خوردگی)
همانطور که در مقاله بالا به آن اشاره شد تقریباً در تمامی استانداردها اقدامات مربوط به نگهداری و تعمیرات را به دو بخش پیشگیرانه و اصلاحی تقسیم می‌کنند. در حال حاضر استاندارد آلمانی DIN-EN-13306 و استاندارد ایزو 14224 دو سند مهم در بخش مدیریت نگهداری و تعمیر محسوب می‌شوند. اگر شما کدهای مهم این استانداردها را بدانید، در صورت بروز مشکل در سیستم خود، به‌راحتی می‌توانید به بخش مربوطه رفته و اقدام لازم مطابق با استاندارد را انجام دهید.