4 مشکل مهم برسر راه بازیافت باطله‌های سنگ‌آهن
امروزه باطله‌های معادن سنگ‌آهن جزو اصلی زباله‌های صنعتی جامد محسوب می‌شوند و استفاده مجدد از آنها می‌تواند برای ابعاد مختلف جامعه مفید باشد. این باطلهها در واقع پسمانده‌ی فرآیند استخراج و بهره‌برداری از معادن سنگ‌آهن هستند که با توسعه سریع صنعت آهن و فولاد، حجم تولید این باطلهها هم به طور نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. طبق آمار، سالیانه 130 تا 170 میلیون تن باطله تنها در معادن سنگ‌آهن کشور چین تولید می‌شود. این باطلهها فضای زیادی را اشغال کرده و محیط‌زیست را آلوده می‌کنند. علاوه بر این، معادن مجبورند هزینه‌های بسیاری را جهت انبارش، حمل و نقل و دفن این باطلهها پرداخت کنند که در واقع عاملی برای بالارفتن هزینه تولید سنگ‌آهن به شمار می‌رود. پس باید با این باطلهها چه کار کنیم؟
بازیافت باطله‌های سنگ آهن اقدامی مؤثر درجهت توسعه پایدار است که در حال حاضر نیازمند سرمایه‌گذاری، وضع قوانین حمایتی و ایجاد مشوق‌های مالی است.
بازیابی باطلهها چگونه ممکن است؟
برخی معادن چین از جداکننده مغناطیسی برای بازیافت کنسانتره آهن از باطله استفاده می‌کنند. در حال حاضر روش‌های مغناطیسی بی‌شماری ازجمله روش‌های دو مرحله‌ای وجود دارد که هریک امکان استخراج عیار خاصی از سنگ‌آهن را ممکن می‌کند.
از باطله‌های آهن چه استفاده‌هایی می‌کنند؟
باطلهها اغلب از مواد معدنی غیر فلزی تشکیل شده‌اند که بسیار شبیه مصالح ساختمانی هستند و همین امر می‌تواند پیش شرط کاربرد باطله‌های سنگ‌آهن برای تولید مصالح ساختمانی باشد. در حال حاضر چین عمدتاً از باطله‌های خود برای تولید آجر، سیمان و بتن استفاده می‌کند. اما اینکار تا چه اندازه به صرفه است؟
شاید در دنیای امروز که در کشورهای توسعه یافته باطلهها را منبع تولید مجدد سنگ‌آهن می‌دانند تولید مصالح ساختمانی چندان هم مقرون‌به‌صرفه نباشد مگر عیار این باطلهها بسیار پایین باشد. اگر به رویکرد توسعه پایدار اعتقاد داشته باشید نمی‌توانید ساده از کنار پسماندهای معدنی بگذرید و باید روشی درست برای استفاده مجدد آنها بیابید. بهتر است بدانید بهترین راه استفاده از باطلهها فرآوری و بهره‌برداری مجدد آنهاست.
استاندارد جهانی مدیریت پسماند معادن
استاندارد جهانی مدیریت پسماند معادن با همکاری شورای بین‌المللی معادن و فلزات، سازمان محیط‌زیست و سازمان ملل متحد تدوین شده و هدف آن جلوگیری از خرابی‌های فاجعه بار و افزایش ایمنی تأسیسات باطله‌ای معادن در سراسر جهان است. از 5 آگوست 2020، همه اعضای ICMM متعهد به اجرای این استاندارد شده‌اند. اینجاست که بازیافت باطلهها اهمیت دوچندانی پیدا خواهد کرد. در دنیای امروز ملزم به رعایت استانداردها، سیستم‌ها و فرایندهایی هستیم که از سلامت و ایمنی مردم، محیط اطراف و آب در هر مکانی مطمئن شویم.
بازیافت باطله به چه صورت انجام می‌شود؟
ازآنجایی‌که هیچ فرآیندی، بازدهی صددرصدی ندارد، در فرآیند بهره‌برداری از سنگ‌آهن هم باطله‌هایی باقی می‌مانند که خودشان هنوز حاوی مقادیری سنگ‌آهن هستند. این باطلهها را معمولاً به صورت دوغاب در محل ذخیره‌سازی مشخصی تخلیه می‌کنند.
چه مشکلاتی بر سر راه بازیافت باطله‌های سنگ‌آهن وجود دارد؟
با وجود تمام مزایای بازیافت و استفاده مجدد از باطلهها هنوز هم مشکلات بسیاری در این مسیر وجود دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- متأسفانه در حال حاضر میزان استفاده از باطله سنگ‌آهن بسیار پایین است. به طور مثال در چین تنها حدود 7 درصد از این باطلهها را مورد استفاده قرار می‌دهند. البته این میزان در کشورهای توسعه یافته بسیار بیشتر است و جای امیدواری دارد.
- نکته تأسف‌برانگیز دیگر، نبود اطلاعات کافی در مورد ترکیبات باطله‌های موجود است که این موضوع کار را برای بهره‌برداری مجدد از این باطلهها سخت خواهد کرد.
- مشکل دیگری که در بازیافت مجدد باطله‌های سنگ‌آهن وجود دارد این موضوع است که بسیاری از شرکت‌های معدنی ارزش مفهومی برای منابع باطله سنگ‌آهن در مجموعه خود ایجاد نکرده‌اند. در دنیای امروز نمی‌توان تصور کرد که باطله‌های سنگ‌آهن ضایعات جامدی هستند که از معادن تخلیه می‌شوند و ارزش توسعه و استفاده ندارند. حتی برخی شرکت‌ها هم که سعی کرده‌اند از این باطلهها استفاده کنند، توانایی‌های خود را محدود کرده‌اند. به نظر می‌رسد در این میان توسعه و استفاده از منابع باطله سنگ‌آهن نیاز به زیرسازی و ترویج توسط مقامات ذیصلاح صنعت دارد تا شاید بتوان هرچه سریع‌تر این مقوله را در شاخص‌های ارزیابی عادی شرکت‌های معدنی گنجاند.
- در حال حاضر میزان سرمایه‌گذاری و سیاست‌های حمایتی در بحث بازیافت باطلهها بسیار کم بوده و به همین دلیل شرکت‌های معدنی انگیزه و اشتیاق لازم برای توسعه و استفاده از منابع باطله سنگ‌آهن را ندارند. البته تاکنون برخی کشورها با در نظر گرفتن برخی معافیت‌های مالیاتی تلاش کرده‌اند تا انگیزه کافی را در این حوزه ایجاد کنند اما هنوز هم این فعالیت‌ها کافی نیست. با توجه به اهمیت موضوع انتظار می‌رود دولت‌ها و سازمان‌های ذیصلاح اقدامات مؤثرتری را درپیش بگیرند.
خوشبختانه در حال حاضر امکانات بهره‌برداری و بازیافت از باطله‌های سنگ‌آهن در کشور ما موجود است. البته همچنان راه برای توسعه و پیشرفت چه از لحاظ تکنولوژی و چه از لحاظ سرمایه‌گذاری باز است و در مسیر توسعه پایدار باید با چشم‌انداز وسیع‌تری به این موضوع نگاه کرد.