آشنایی با تضمین کیفیت نتایج آزمون در سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاه
اعتبار نتایج تست‌هایی که در آزمايشگاه‌ها گرفته می‌شود برای مراجعین بسیار اهمیت دارد. اما چگونه می‌توان از اعتبار این نتایج اطمینان حاصل کرد؟ در نظر گرفتن یک برنامه تضمين كيفيت دقیق می‌تواند صحت نتایج آزمون‌ها را به مشتریان نشان دهد. البته اگر در این برنامه از روش‌های اجرايی كنترل كيفی استفاده شده باشد. در ادامه همراه ما باشید تا به شما بگوییم تضمین کیفیت نتایج آزمون چگونه انجام می‌شود؟
اجرای پايش اعتبار آزمون‌های انجام شده با استفاده از روش‌های استاندارد، تضمین کیفیت نتایج یک آزمایشگاه برای مشتریانش است.
تضمین کیفیت نتایج آزمون به چه معنی است؟
تضمین کیفیت نتایج آزمون، درواقع پايش اعتبار آزمون‌های انجام شده جهت حصول اطمينان از صحت نتايج بدست آمده توسط یک آزمایشگاه برای كليه اندازه‌گيری‌ها و آزمون‌های صورت گرفته در آن است.
تضمین کیفیت نتایج آزمون بر اساس چه استانداردی صورت می‌گیرد؟
اعتباردهی مراکز آزمایشگاهی مطابق با استاندارد ایزو 17025 انجام می‌شود و درصورتی‌که هر آزمایشگاه این استاندارد را داشته باشد می‌توان به كيفيت نتايج آن تا حدود زیادی مطمئن بود. در بند 7-7 این استاندارد، آزمایشگاه ملزم می‌شود تا حتماً یک روش اجرایی کنترل کیفیت را برای پايش اعتبار آزمون‌ها و كاليبراسيون‌هایش در نظر بگیرد.
در چه صورت می‌توان به کیفیت نتایج آزمون یک آزمایشگاه مطمئن بود؟
تنها در صورتی می‌توان به نتایج آزمایشگاهی مطمئن بود که علاوه بر اتخاذ یک روش اجرایی کنترل کیفی قابل اطمینان، نتايج داده‌های خود را نیز به نحوی ثبت کند كه قابل شناسایی بوده و بتوان برای بازنگری نتایج از آنها در عملیات‌های آماری استفاده کرد. در نظر داشته باشید، ازآنجایی‌که در اغلب آزمایشگاه‌ها از نرم‌افزار MINITAB برای انجام مطالعات ارزیابی کیفی نتایج استفاده می‌شود، ذخیره‌سازی داده‌ها باید به نحوی صورت گیرد که بتوان از آن فایل به عنوان ورودی در این نرم‌افزار استفاده کرد.
انواع روش‌های مورد استفاده در تضمین کیفیت نتایج آزمون
اغلب از دو روش زیر برای تضمین کیفیت نتایج آزمون استفاده می‌شود:
- روش‌های غیر آماری
- روش‌های مبتنی بر علم آمار
از چه روش‌های غیر آماری در تضمین کیفیت نتایج یک آزمون استفاده می‌شود؟
اغلب از روش‌های غیرآماری زیر برای تضمین کیفیت نتایج یک آزمون استفاده می‌شود:
1. انجام آزمون بر روی نمونه‌های يكسان با دو كد متفاوت
در این روش در ابتدا نمونه اولیه به دو بخش تقسيم شده و سپس با دو كد متفاوت جهت انجام آزمون به يك فرد ارجاع می‌شود. نتايج پس از ثبت مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و در صورت وجود انحراف در نتايج، پيگيری‌های لازم جهت رفع نقص انجام می‌شود.
2. انجام آزمون بر روی يك نمونه يكسان توسط دو نفر
در مقاطع مشخص شده نمونه يكسان به چندين قسمت تقسيم شده و به چند اپراتور ارجاع می‌شود. نتايج حاصل پس از ثبت مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و اگر مغایرت قابل‌توجهی در نتایج وجود داشته باشد، باید اقدامات لازم برای شناسایی و رفع نقص به عمل بیاید.
3. انجام آزمون بر روی نمونه شناخته شده توسط دو نفر
در این روش ابتدا یک نمونه به عنوان مرجع در نظر گرفته شده و سپس آزمون مورد نظر توسط دو نفر انجام می‌شود. تنها در صورتی اعتبار نتایج آزمون‌ها تأیید می‌شود که نتایج مشابه باشند.
4. مقايسات بين آزمايشگاهی
روش دیگری که می‌تواند برای تضمین کیفیت نتایج آزمون در نظر گرفته شود مقایسه نتایج یک آزمون در دو یا چند آزمایشگاه است. به همین دلیل به آزمایشگاه‌ها توصیه می‌شود در آزمون‌های مقایسه‌ای کلی شرکت کنند.
5. آزمون‌های مهارت
با توجه به نتایج آزمون مهارت، می‌توان اثربخشی برنامه کنترل کیفیت هر آزمایشگاه را ارزیابی کرد. هر شرکت می‌تواند برای اعتباردهی بالاتر به نتایج خود در آزمون‌های مهارت خارجی و بین‌المللی شرکت کند. با اینکار می‌تواند بر صحت و استاندارد بودن آزمون‌های خود و نتایج آزمایشگاه مهر تأییدی بزند و مشتریان خود را حفظ نماید.
از چه روش‌های آماری در تضمین کیفیت نتایج یک آزمون استفاده می‌شود؟
اغلب از سه روش آماری زیر در تضمین کیفیت نتایج یک آزمون استفاده می‌شود:
- همبستگی نتایج برای مشخصات متفاوت از یک نمونه
- بررسی رابطه داده‌های عملكرد روش با نتايج اندازه‌گيری
- نمودارهای كنترلی شوارتز
در روش‌های آماری تضمین کیفیت نتایج آزمون از چه آزمون‌هایی استفاده می‌شود؟
آزمون‌های آماری و نمودارهای كنترلی مختلفی در كنترل كيفيت نتایج آزمون انجام شده در یک آزمایشگاه استفاده می‌شود. از این جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزمـون t معياری برای ارزيابی گرايش در اندازه‌گيری
- آزمـون F برای مقايسه انحراف استانداردهای دو روش اندازه‌گيری (آزمون دقت)
- تكرارپذيری و تجديدپذيری معيارهایی برای كمی كردن دقت اندازه‌گيری
- نمودار كنترلی شيوهارت – نمودار ميانگين
- نمودار كنترلی R
- تهیه آمارهای zeta و En برای مقايسه عملكرد دو آزمايشگاه مختلف
- تهیه آمارهای Q و D برای مقايسه عملكرد دو آزمايشگاه مختلف
شاخص‌های اصلی بررسی کیفی نتایج آزمون یک آزمایشگاه کدامند؟
برای بررسی کیفیت نتایج کار یک آزمایشگاه باید یکسری شاخص در نظر گرفت که مهمترین آنها عبارتند از:
- سیستم کنترل کیفیت داخلی آزمایشگاه متشکل از نمونه‌های Blank ،CRM ،RM_ ،Duplicate و Replicate
- جمع‌آوری بانکی از انواع نمونه‌های مرجع تأیید شده
- گزارش شرکت در مقایسات بین‌المللی آزمایشگاهی
- دارا بودن گواهی‌های معتبر ISO17025 و ISO9001
هر آزمایشگاه با داشتن این شاخص‌ها می‌تواند در خصوص تضمین کیفیت نتایج خود به مشتریان اطمینان بدهد.
در نهایت هر آزمایشگاهی برای تضمین کیفیت نتایج آزمون‌های خود باید یکسری روش‌ها را در نظر بگیرد. این روش‌ها می‌تواند به صورت آماری یا غیر آماری باشد اما در هر صورت باید علمی و تأییدشده بوده و اصول مشخصی برای انجامشان در نظر گرفته شود. تنها در این صورت است که مراجعان می‌توانند با اطمینان از نتایج به دست آمده از آزمون‌های این آزمایشگاه‌ها استفاده کنند.