آیا می‌دانید چه عواملی می‌توانند در محیط کار آسیب‌رسان باشند؟
خوشبختانه سال‌هاست که عوامل خطرآفرین در محیط‌های کاری شناخته شده‌اند. در همین راستا اغلب دولت‌ها با تدوین شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی در این خصوص کارفرماها و شاغلین را ملزم به رعایت اصول ایمنی در محیط کار کرده‌اند. به همین دلیل در سال‌های اخیر شاهد کاهش چشمگیر آسیب‌های ناشی از محیط‌های کاری پرخطر بوده‌ایم. در این میان صنعت معدن یکی از محیط‌های کاری پرخطر محسوب می‌شود که توجه ویژه‌ای را در حوزه ایمنی و سلامت می‌طلبد. اما قبل از هرچیز باید با خطرات و عوامل فیزیکی آسیب‌زا در محیط کار آشنا باشیم تا بتوانیم در مقابل آنها از خود دفاع کنیم. با ما همراه باشید تا به شما بگوییم چه عواملی در محیط کار می‌تواند برای شما خطرآفرین باشد؟
1. آیا سر و صدا می‌تواند ازجمله عوامل خطرآفرین در محیط کار باشد؟
جواب این سؤال بله است. هر عامل فیزیکی در اطراف ما که ماهیت انرژی داشته باشد می‌تواند به سلامت کارکنان در آن محیط آسیب برساند. صدا هم ماهیت انرژی داشته و طبق مقررات نباید از یک حدی بیشتر شود. میزان صدای مجاز برای 8 ساعت کار 85 دسیبل در نظر گرفته شده است. اگر در محیط کاری میزان سر و صدا از این مقدار بالاتر باشد باید از گوشی و وسایل حفاظتی مناسب استفاده کرد.
سر و صدای بیش از اندازه می‌تواند چه خطراتی را برای کارکنان داشته باشد؟
از جمله اثرات صدا بر سلامت کارکنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. اثرات بر مکانیسم شنوایی: کاهش افت شنوایی موقت و یا حتی دائمی
2. اثرات فیزیولوژیکی: مانند افزایش ضربان قلب، افزایش ریتم تنفس و افزایش فشار خون
3. اثرات روانی: مانند کاهش تمرکز، افزایش هیجان‌پذیری، افزایش اشتباهات فردی و عصبانیت و افسردگی
چه اقداماتی را می‌توان جهت کاهش آلودگی صوتی در محیط کار انجام داد؟
در هر صورت علاوه بر استفاده از ابزار حفاظت شخصی باید تلاش کرد به هر طریقی ممکن است مواجهه با صدا را کاهش داد. از جمله روش‌هایی که می‌تواند مؤثر باشد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. کاهش زمان کار در محیط‌هایی با آلودگی صوتی بالا
2. سرویس و روغن‌کاری قطعات ماشین‌آلات، تعمیر قطعات معیوب و نصب پایه‌های ضدارتعاش در جهت کاهش صدای منابع صوتی
3. نصب مواد جاذب در سطوح کارگاه و کاهش صدای انعکاسی و ایجاد فاصله از منبع صدا تا اتاقک اپراتور
ارتعاش هم می‌تواند سلامت کارکنان را به خطر بیاندازد!
ارتعاش هم یک موج مکانیکی است که می‌تواند به مرور زمان به سلامت افراد در محیط کار آسیب برساند. برای کاهش عوارض ارتعاش باید از محکم گرفتن ابزار مرتعش خودداری کرده و از وسایل حفاظتی مانند دستکش‌های ضد ارتعاش استفاده نمود.
ارتعاش چه اثراتی روی سلامت افراد دارد؟
کسانی که در محیط‌هایی با ارتعاش بالا کار می‌کنند ممکن است دچار عوارض زیر شوند:
1. ارتعاش تمام بدن (بیشتر کسانی که روی دستگاه‌های مرتعش یا وسایل نقلیه سنگین کار می‌کنند.)
2. اثرات گوارشی مثل سوءهاضمه، دل درد و اسهال
3. اثرات عصبی شامل: سرگیجه، تهوع و بی حالی
4. اثرات اسکلتی عضلانی مثل کمردرد یا درد گردن
5. ارتعاش دست و بازو (بیشتر کسانی که با دستگاه‌های مرتعش مانند پیکور، دریل و اره برقی کار می‌کنند.)
6. اثرات نامطلوب بر نسوج نرم دست و عروق خونی داشته و مانع خون رسانی به قسمت‌های انتهایی بدن مانند سر انگشت‌ها می‌شود (سندروم رینولد یا انگشت سفید)
7. اثرات نامطلوب بر روی نسوج سخت دست مثل استخوان‌ها و مفاصل
شرایط آب و هوا نیز بر سلامت محیط کار تأثیر می‌گذارند!
هوای محیط کار نیز باید به نحوی باشد که از هر لحاظ قابل تحمل و مطابق با سازگاری فرد باشد. میزان لباس فرد هم باید متناسب با نوع فعالیت و شرایط آب و هوایی تعیین شود. از جمله مواردی که باید در تعیین شرایط آب و هوایی محیط کار در نظر گرفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. درجه حرارت محیط
2. رطوبت محیط
3. گرمای تشعشعی سطوح اطراف
4. سرعت جریان هوا در محیط کار
ایمنی در برابر تشعشعات و پرتوهای زیان‌آور
امروزه در محیط‌های کاری با پرتوهای بسیاری مواجهه هستیم که هریک می‌توانند اثرات جبران‌ناپذیری بر سلامت داشته باشند. به طور مثال پرتوهای گاما، ایکس و انواع پرتوهای ماورای بنفش و مادون قرمز از این نوع هستند که باید متناسب با اثرات هریک تمهیدات خاصی برای مقابله با آنها اندیشید.
مناسب بودن روشنایی محیط کار مهم است
میزان روشنایی محیط باید متناسب با کار کارکنان در نظر گرفته شود. روشنایی نامناسب محیط می‌تواند منجر به خستگی چشم گردد.
مراقب عوامل شیمیایی زیان‌آور در محیط کار باشید
مواد شیمیایی می‌توانند از طریق پوست، تنفس، دستگاه گوارش، مخاط چشم و غیره وارد بدن شوند اما مهمترین راه ورود مواد شیمیایی به بدن از راه تنفس است. مواد شیمیایی که به هر صورت وارد بدن شوند باعث بروز عوارض مختلف خواهند شد البته میزان تحمل بدن انسان برای عناصر و ترکیبات مختلف تفاوت دارد. در کل در دستورالعمل‌های مربوط به ایمنی محیط کار برای هر ماده شیمیایی مقادیر مجاز تماس شغلی تعریف می‌شود.
عوامل شیمیایی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
عوامل شیمیایی به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1. مواد التهاب‌آور و محرك
این مواد به صورت محلول در آب بوده و به سرعت جذب مخاط چشم، بینی و گلو می‌شوند. درصورتی‌که این مواد به بدن برسند باعث سوزش و ایجاد تاول شده و سطوح مخاط مرطوب را متورم می‌کنند. موادی مثل آمونیاك، اسیدها و بازها جزو مواد التهاب‌آور و محرک محسوب می‌شوند.
2. مواد خفقان‌آور
این مواد محلول در آب نبوده و در ابتدا هیچ علامت سوزش یا التهابی نخواهند داشت. در مراحل ابتدایی تماس این مواد قابل تشخیص نبوده و تنها پس از نفوذ به اعماق ریه و جذب در خون و بافت‌ها، علائمی را در عملکرد بدن ایجاد می‌کنند. بنابراین تماس با این مواد می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد. اتان و مونواکسید کربن از جمله مواد خفقان‌آور در محیط‌های کاری مانند معدن محسوب می‌شوند.
3. مواد بیهوشی‌آور و مخدر
یکی دیگر از عوامل شیمیایی آسیب‌رسان در محیط‌های کاری مواد بیهوشی‌آور و مخدر هستند که می‌توانند روی سلسله اعصاب مرکزی تأثیر بگذارند. مواردی مانند هیدروکربورهای استیلنی و استرها از جمله این مواد به حساب می‌آیند.
4. گرد و غبار
گرد و غبار یکی دیگر از عوامل شیمیایی است که می‌تواند با ورود به دستگاه تنفسی سلامتی شما را به خطر انداخته و باعث بیماری‌های تنفسی شود. این یکی از مواردی است که می‌تواند در صنایع معدنی بسیار مشکل‌ساز شود. دو نوع گرد و غبار داریم:
1. گرد و غبار اولیه که می‌تواند در اثر خردایش مواد، ریزش از داخل دستگاه‌ها و ریزش از روی نوار نقاله اتفاق بیافتد.
2. گرد و غبار ثانویه که در اثر گردش مجدد گرد و غبار در محیط کار به دلیل عدم جمع‌آوری گرد و غبار از روی زمین، گسترش گرد و غبار از محل تولید به سایر قسمت‌ها، تمیز نکردن دستگاه، خشک بودن محیط، وزش باد و عبور افراد، ماشین‌آلات و لیفتراك رخ می‌دهد.
نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر مواد شیمیایی در محیط کار
1. عدم سرو غذا در محیط‌های آلوده
2. ارایه اطلاعات مواد شیمیایی به کاربران
3. وجود تجهیزات کمک‌های اولیه مرتبط در محل
آیا عوامل زیان‌آور بیولوژیک هم جزو آلودگی محیط کار محسوب می‌شوند؟
عوامل بیولوژیک شامل میکروب‌ها و موجودات زنده‌ای هستند که بیشتر در مشاغل پزشکی و پرستاری، صنایع تولید، تهیه و فرآوری مواد غذایی دیده می‌شوند. تماس با این عوامل زیان‌آور بیولوژیک می‌تواند منجر به بیماری در بدن انسان شود.
تأثیر مسائل مربوط به ارگونومی و مهندسی انسانی در سلامت محیط کار
هر یک از کارکنان متناسب با نوع کار خود باید ارگونومی خاصی داشته باشد تا کمترین فشار و آسیب در اثر کار یا شغل به بدن فرد وارد شود. رعایت این نکات علاوه بر جلوگیری از آسیب‌های وارده می‌تواند بهره‌وری کارکنان را نیز بالا ببرد.
در حال حاضر که می‌دانید چه عواملی می‌تواند در محیط کار خطرآفرین باشد بهتر می‌توانید در برابر آنها از خود محافظت کنید. صدا، ارتعاش، گرد و غبار، عوامل شیمیایی، عوامل بیولوژیک و حتی شرایط آب و هوایی می‌توانند سلامت کارکنان را در محیط به خطر بیاندازند. رعایت این نکات نه تنها می‌تواند از بروز حوادث و اتفاقات ناخوشایند جلوگیری کند بلکه باعث بالا رفتن بهره‌وری در سازمان هم می‌شود.