در سال گذشته، شرایط و حوادث مختلفی بهره‌وری و ارزیابی و عملکرد صنایع را تحت تأثیر خود قرار دادند. شرایطی چون همه‌گیری، جنگ، تغییرات شدید اقلیمی، قوانین جدید در مبانی ESG و … . به‌ویژه، حوزه معدن همراه با این تحولات، بازاری پرتلاطم را سپری کرده است و قیمت محصولاتی چون سنگ‌آهن نوسان‌های شدیدی را از سال ۲۰۲۱ تاکنون به خود دیده‌اند.
در این گزارش تحلیلی قصد داریم به دستاوردها یا کاستی‌های موجود در فرایندهای استخراج، مدیریت و ارتباطات اخیر در حوزه معدن بپردازیم. مبنای این گزارش، فعالیت‌های اخیر ۲۵۰ سایت معدنی در ۵۳ کشور دنیا است. بخصوص، نتایج حاصل از عملکرد شرکت‌های معدنی در بخش‌هایی چون توسعه اقتصادی، شفافیت در قراردادهای حرفه‌ای، ESG، مدیریت چرخه عمر سایت‌های معدنی، شرایط محیط کار و غیره، موردبررسی قرار خواهند گرفت.
شکل ۱ شرکت‌های معدنی ارزیابی‌شده با موقعیت مکانی آن‌ها
بخش‌های مختلف این گزارش تحلیلی چهارچوب و پایگاه داده مناسبی در برداشت بینش‌های مدیریتی و عملیاتی برای شرکت‌های معدنی هستند.
توسعه اقتصادی در حوزه معدن
شاخص‌های توسعه اقتصادی به ارزیابی اقدامات شرکت‌های معدنی در پیشرفت وجه‌های مختلف اقتصادی، فراتر از عملیات حرفه‌ای معدن، در کشور میزبان آن‌ها می‌پردازد. با پرداختن به معیارهایی چون توسعه مهارت‌های فردی اشخاص و تدارکات در سطح ملی، شرکت‌های معدنی تصویری مثبت‌تر از خود در اذهان عمومی و سازمان‌های دولتی ایجاد خواهند کرد.
بنا بر تحقیقات، باوجود تلاش بسیاری از شرکت‌های معدنی برای تحقق برخی از این معیارهای اقتصادی، هنوز نگاهی کلی‌نگر و همه‌جانبه به این حوزه و تأثیر معادن بر آن وجود ندارد. نمودار زیر تحقق شاخص‌های توسعه اقتصادی در ۴۰ شرکت بزرگ معدنی جهان را نشان می‌دهد.
شکل ۲عمکرد شرکت‌های معدنی در شاخص توسعه اقتصادی
تنها بخش بسیار کوچکی از این شرکت‌ها فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه تحقیق و توسعه مشارکتی داشته‌اند. Vale یکی از آن شرکت‌های معدنی بوده که همکاری مطلوبی با شرکت‌ها و سازمان‌های دیگر در زمینه تحقیق و توسعه و مسائل ESG داشته است.
مهم‌تر اینکه، کمتر از ۱۰ درصد این شرکت‌ها در زمینه برنامه‌ریزی‌های توسعه اجتماعی – اقتصادی کشور میزبان خود فعالیت قابل‌توجهی داشته‌اند. به‌ویژه، فعالیت‌ها بیشتر جنبه ملی داشته و نشان چندانی از فعالیت منطقه‌ای و در مقیاس‌های کوچک‌تر نیست. باوجوداین، میزان مشارکت شرکت‌های معدنی در توسعه اقتصادی، از سال ۲۰۱۸ تاکنون، ۳ درصد افزایش‌یافته است.
مشارکت در حوزه توسعه مهارت‌ها
ERG (یک شرکت معدنی قزاق) نمونه خوبی از فعالیت حوزه معدن در توسعه مهارت‌های ملی است. با همکاری آژانس ابتکارات استراتژیک روسیه و سازمان جهانی کار، این شرکت اطلسی از تخصص‌های جدید را طراحی کرده است. در این اطلس به حیاتی‌ترین مشاغل در آینده صنایع بخصوص صنعت معدن، پرداخته‌شده است. نتایج زیر حاصل تحقیق این گروه در حرفه‌های مرتبط با صنعت معدن هستند:
- ۴۷ حرفه جدید در بازه ۵ تا ۱۰ سال آینده به وجود خواهند آمد، یا نیاز به شکل‌گیری آن‌هاست
- ۲۰ تخصص و مهارت باید با فناوری و رویکردهای جدید سازگار شوند
- ۳۱ حرفه در صنعت معدن برای همیشه از بین خواهند رفت
براساس این تحقیق، بخش تعمیر و نگهداری اموال معدنی مهم‌ترین شاخه از حرفه‌های مرتبط با معدنکاری است. به‌ویژه، کاهش زمان تعمیر و خرابی این تجهیزات، هدف و محرکه تغییرات پیش رو در حرفه‌های معدنی است.
در رده دوم اهمیت، نوآوری‌های دیجیتال و مدیریت کنترل از راه دور قرار دارند. در حال حاضر بازار استفاده از فناوری‌های دیجیتال در شرکت‌های معدنی به‌شدت داغ است. در ۵ سال آینده، کارکنانی که بتوانند از فناوری‌های دیجیتال حوزه معدن و ابتکارات متناظر با آن‌ها برای تحقق پروژه‌های معدنی استفاده کنند، بسیار کمیاب خواهند بود.
در رده سوم اهمیت، بازیافت و اصول اکولوژیک قرار دارند. حفاظت از محیط‌زیست و تحقق رسالت‌های ESG شرکت‌های معدنی، نیاز به تخصص‌های مرتبط با بازیافت باطله‌های معدنی و دانش زیست‌محیطی را بیشتر از هر زمان بروز داده است. بخصوص قوانین ملی و بین‌المللی عرصه را بر شرکت‌های معدنی تنگ کرده‌اند تا بیشتر از هرزمانی با قواعد حفاظت از محیط‌زیست و اجتماع‌های پیرامون خود آشنا و از ابزارهای آن‌ها استفاده کنند.
رفتار تجاری و شفافیت در قراردادهای معدنی
شاخص‌های ارزیابی در معیار رفتار تجاری شرکت‌های معدنی به فعالیت‌های آن‌ها در زمینه همکاری با سازمان‌های دولتی و شفافیت در کسب‌وکار حرفه‌ای معادن می‌پردازند. اقدامات اساسی و پیشگیرانه در موضوعاتی مانند رشوه و فساد، پاسخگویی در زمینه عملکرد شرکت در حوزه‌های ESG، افشای عمومی مالیات‌ها و سایر پرداخت‌ها، برای حمایت از کنترل جامع صنایع و شفافیت در درآمدهای معدنی، سنگ معیار در سنجش رفتار تجاری صنایع معدنی می‌باشند.
عملکرد شرکت‌های معدنی در این ارزیابی، به‌طور میانگین، ۳۵ درصد بوده است (نمره ۳۵ از ۱۰۰ گرفته‌اند)، به این معنی که، اکثر شرکت‌ها چهارچوب‌های قابل‌ارائه‌ای را برای توضیح مدل تجاری خود دارند.
شکل ۳ عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص رفتار تجاری
همچنین، در پرداختن به معیارهایی چون حقوق بشر، ریسک‌های زیست‌محیطی و انسانی متناظر با زنجیره تجاری آن‌ها، میانگین ۴۳ درصدی نتیجه شده است.
افشای قراردادها
از سال‌ها پیش، افشای مندرجات قراردادهای معدنی به‌عنوان کلیدی‌ترین معیار در سنجش شفافیت و مدیریت مسئولانه شرکت‌های معدنی، تعیین‌شده است. اما اجرایی شدن اصول این معیار به‌تازگی و در برخی کشورها محقق شده است. برای مثال، استاندارد EITI از سال ۲۰۲۱ کشورها را ملزم به افشای قراردادهای کلان خود کرده است.
عملکرد شرکت‌های معدنی در این بخش مطلوبیت چندانی ندارد، تنها در ۲ سال پیش اندکی بهبود به چشم می‌خورد. به‌ویژه، دو شرکتRio Tinto و Orano نمونه‌های خوبی از مشارکت در شفاف‌سازی قراردادهای خود برای عموم هستند. همچنین، شرکت‌های عضو ICMM (شورای بین‌المللی معدن و فلزات) از سال ۲۰۲۱ متعهد به انتشار قراردادهای عملیاتی خود شده‌اند.
مدیریت طول عمر
شاخص ارزیابی مدیریت طول عمر به میزان تلاش شرکت‌ها در برنامه‌ریزی و پیش‌بینی جنبه‌های مختلف طول عمر سایت‌های معدنی می‌پردازد. در این ارزیابی باید مدیریت اقتصادی، ارتباط با دولت، محیط و جامعه مدنظر قرار گیرد.
ازآنجاکه فعالیت یک سایت معدنی می‌تواند برای سال‌ها به طول انجامد، تأثیر آن بر محیط قابل‌توجه و بلندمدت است. بنابراین، داشتن طرح، بودجه‌بندی و تخصیص منابع مختلف به مراحل مختلف فعالیت‌های معدنی حائز اهمیت است. به‌عنوان‌مثال، معادن باید در ابتدای فعالیت هر سایت، هم‌زمان با کاوش و طرح‌های اولیه برای حفاری، برنامه‌ای منسجم برای تعطیلی معادن داشته باشند.
داشتن برنامه‌های احیاء و کمک به اقتصاد و سیستم‌های اجتماعی جامعه اطراف معدن پس از ترک آنجا، از حیاتی‌ترین فعالیت‌های مدیریت طول عمر یک سایت معدنی است. بنا بر ارزیابی‌های انجام‌شده، اکثر شرکت‌های معدنی به‌روشنی و با جزئیات به این مسئله نپرداخته‌اند. میانگین ۱۹ درصدی در تحقق بندهای این بخش از ارزیابی، نشان از عملکرد ضعیف کلیت صنعت معدن در شاخص مدیریت طول عمر سایت‌های معدنی دارد.
شرکت معدنیAnglo American همچنان صدرنشین شرکت‌های با وضعیت مطلوب در شاخص‌های ارزیابی میزان کارایی و تحقق رسالت‌های اجتماعی، ملی و محیطی در معادن است.
شکل ۴ عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص مدیریت طول عمر
جالب اینکه تنها یک شرکت، از میان ۴۰ شرکت برتر معدنی دنیا، برنامه‌ای جامع و قابل دفاع برای تعطیلی تمام سایت‌های معدنی خود داشت. درواقع، واکنش به شرایط ناگهانی و بحرانی، در اکثر شرکت‌ها ضعیف گزارش شده است. برای مثال، در دوران کرونا، تنها یک شرکت، Rio Tinto، برنامه‌های کاربردی و مؤثر در خروج از بحران داشت، سایر شرکت‌ها به‌شدت از شرایط پیش‌آمده متضرر شدند و به نیروی انسانی خود نیز ضربه زدند.
از ۲۵۰ سایت معدنی مورد بررسی، تعداد بسیار کمی از آن‌ها (۲ شرکت) برنامه‌ای جامع در برخورد با بحران‌های متناظر با مرحله تعطیلی معدن داشتند. به ویژه، هماهنگی با جوامع اطرافِ سایت معدن و مشارکت آن‌ها در تعطیلی معدن چندان مدنظر شرکت‌ها نبوده است. با وجود این، ۲۰ درصد از شرکت‌ها، دارای بخش‌های عملیاتی و تیم‌هایی برای بررسی فرایندهای مشارکت با جوامع اطراف بودند، اما بهره‌گیری از عملکرد تحقیقاتی این تیم‌ها بسیار پایین و رویکرد اجرایی خاصی اعمال نشده بود.
رفاه اجتماعی
شاخص رفاه اجتماعی به ارزیابی میزان احترام گذاشتن و مورد اهمیت قرار دادن جوامع متأثر از فعالیت‌های معدن از جانب شرکت‌های معدنی می‌پردازد. در این معیار، پارامترهایی چون حقوق انسانی، تعامل با ذی‌نفعان، فواید اقتصادی برای مردم محلی و مدیریت ریسک لحاظ شده‌اند.
عملکرد اجتماعی، محور بسیار مهمی در بحث پیشگیری از صدمات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به منطقه و روند پایدار فعالیت‌های معدنی است. باوجوداین، میانگین ۱۸ درصدی در عملکرد شرکت‌ها، واقعیت عدم آگاهی و پیاده‌سازی اصول ESG در بین شرکت‌های معدنی مختلف را به تصویر می‌کشد.
شکل ۵عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص رفاه اجتماعی
تأثیر بر سلامت جامعه‌های محلی
فعالیت‌های معدنی، از طرق مختلف می‌توانند آسیب‌های قابل‌توجه و حتی فاجعه‌باری بر سلامت افراد محلی ایجاد کنند. آلودگی صوتی حاصل از حفاری، انفجار یا ذوب مواد معدنی، رهاسازی حجم‌های بالا از گردوغبار معدنی، آلوده کردن زمین‌های کشاورزی و آب‌های شیرین منطقه، ازجمله صدمات قابل‌توجهی هستند که فعالیت شرکت‌های معدنی می‌تواند بر مردم منطقه تحت استخراج اعمال کند.
در سال ۲۰۲۱، مشابه با سال‌های پیش، عملکرد شرکت‌های معدنی در بخش سلامت اجتماعی جزء بدترین نتایج مدیریتی و عملیاتی آن‌ها بوده است. باوجوداین، فعالیت در پیشبرد مبانی حقوق بشری از سال ۲۰۱۸ تاکنون بیشتر از ۶ درصد رشد داشته که بارقه امیدی در نگاه عمیق‌تر شرکت‌های معدنی به این بخش از رسالت اجتماعی خود است.
برای مثال گروه معدنی OCP در یکی از مناطق معدنی تحت کاوش خود در کشور مراکش، پشتیبانی‌های فنی و مالی برای حمایت از زنان کشاورز منطقه فراهم کرده است. این فعالیت‌ها تنها بخشی از مجموعه عملیات برنامه‌ریزی شرکت، تحت عنوان ActCommunity، برای مشارکت کارکنان معدن در فعالیت‌های داوطلبانه و اجتماعی، با هزینه شرکت است.
شرایط کاری
شاخص‌های متناظر با شرایط کاری میزان فعالیت شرکت‌ها، تعهدهایشان و برنامه‌های آن‌ها در امنیت و سلامت نیروی کار و کاهش یا حذف عوامل پرخطر و سوءاستفاده از نیروی کار شرکت‌های معدنی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. بیشتر این شاخص‌ها متناظر با استاندارهای بین‌المللی در حقوق کارگران، انتخاب‌شده‌اند.
در این شاخص، میزان مشارکت شرکت‌های معدنی، به‌طور میانگین، ۳۰ درصد بوده است. اگر شرکت‌ها، در هر شاخص، بالاترین عملکرد (با توجه به عملکرد شرکت‌های دیگر) را اتخاذ می‌کردند، این مشارکت به بیشتر از ۷۴ درصد می‌رسید.
بهترین عملکرد متناظر با تعهدات رسمی است که تمام شرکت‌ها ملزم به انجام آن هستند. باوجوداین، سلامت و امنیت نیروی کار همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صنعت معدن است. تقریباً ۵۰۷ مرگ در دو سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۱ از جانب این شرکت‌ها گزارش‌شده‌اند که همچنان یک رقم بسیار بحرانی است (۲۴۲ کارگر در جریان حادثه سد شرکت Vale جان خود را از دست دادند).
شکل ۶ عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص شرایط کاری
کودک کار و نیروی کار اجباری
بیشتر شرکت‌های معدنی مدارکی دال بر ارزیابی آن‌ها از ریسک‌های ممکن در استفاده از نیروی کار کودک یا اجباری در سایت‌های معدنی و زنجیره تأمین خود، ارائه داده‌اند. اما تنها تعداد انگشت‌شماری رویکردهای بررسی و بازرسی مرتبط با تعدی از این قوانین داشته‌اند. بخصوص، مفهوم و اصول تشخیص برده‌داری مدرن در بیشتر شرکت‌ها با چشم‌پوشی‌های قابل‌توجهی همراه بوده است.
مسئولیت زیست‌محیطی
شاخص‌های حوزه مسئولیت زیست‌محیطی به میزان فعالیت مثبت شرکت‌ها در تخصیص معیارها و برنامه‌های متناظر با پیشگیری، جلوگیری یا کاهش تأثیر عملیات آن‌ها بر روی منابع طبیعی، تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها را ارزیابی می‌کند.
بیشتر این شاخص‌ها به عواملی چون امنیت دفع باطله‌های معدنی، استفاده از مواد شیمیایی خطرناک، و مدیریت کیفیت و کمیت آب مصرفی می‌پردازند. هدف از این ارزیابی، سنجش میزان مسئولیت‌پذیری داوطلبانه یا دستوریِ شرکت‌ها نسبت به محافظت از محیط‌زیست است.
در این شاخص، میزان مشارکت شرکت‌ها یک میانگین ۲۹ درصدی را داشته که می‌توانست با مشارکت آن‌ها با یکدیگر و مدل‌سازی رفتار شرکت‌های پیشرو، به عدد قابل‌توجه ۶۹ درصد نیز برسد.
شکل ۷ عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص وضعیت زیست‌محیطی
استخراج در اعماق دریا
سال‌های اخیر دوره جدیدی در فعالیت شرکت‌های معدنی در محیط‌های غیرمتعارفی چون اعماق دریا بوده است. به‌ویژه، با کاهش گرید سنگ معدن در سایت‌های معدنی سطحی و زیرزمینی، جستجو برای تصاحب حق استخراج از منابع زیردریا شدت یافته است.
اکثر شرکت‌های معدنی دستورالعمل‌ها و تعهدات مشخصی در محافظت از بسترهای آبی و محیط‌زیست آبزیان دارند. باوجوداین، تنها یک شرکت معدنی، OCP Group، به‌صورت علنی متعهد شده است که در فعالیت‌های اکتشافی در بستر دریاها شرکت نخواهد داشت.
مدیریت منابع آبی
باوجود تأثیرات کم‌وبیش مشابهِ فعالیت‌های معدنی بر سلامت و کمیت آب مناطق اطراف سایت‌های معدنی، عملکرد شرکت‌های معدنی در محافظت از این منبع باارزش بسیار متفاوت از یکدیگر است. امتیاز ۲۸ درصد، میانگین مشارکت شرکت‌های معدنی در ردگیری، گزارش و اقدام برای کاهش مصرف آب است. علاوه‌براین، میانگین عملکرد شرکت‌های معدنی در امور ردگیری، گزارش و اقدام برای کاهش تأثیرات عملیات آن‌ها بر منابع آبی تنها ۸ درصد بوده است.
متأسفانه، از سال ۲۰۱۹ تاکنون، میانگین‌ها در کاهش تأثیرات زیست‌محیطی حاصل از فعالیت شرکت‌های معدنی به‌هیچ‌وجه تغییر نکرده است. تنها ۳۹ معدن، از میان ۲۵۰ معدن موردمطالعه، داده‌های مبسوطی از فعالیت‌های زیست‌محیطی خود در زمینه کاهش صدمات آبی ارائه کرده‌اند و تنها ۲ شرکت Coal India و Polymetal، آن‌ها را داوطلبانه انتشار داده‌اند.
حقوق بشر
شاخص‌های حقوق بشری به ارزیابی میزان فعالیت شرکت‌ها در پرداختن و اقدام در کاهش ریسک‌های متناظر با حقوق انسانی حاصل از فعالیت‌های خود یا زنجیره تأمین شرکت، می‌پردازند. نتایج حاصل از این فعالیت‌ها تأثیرات مثبت در حقوق نیروی کار، حقوق مردم بومی و مردمی که از فعالیت‌های معدنی صدمه می‌بینند، حقوق گروه‌های مختلف بر منابع طبیعی مانند آب و زمین، را نتیجه می‌دهد.
ارزیابی‌ها در این شاخص نشان می‌دهند که عملکرد کلی شرکت‌های معدنی در موضوعات حقوق بشری چندان قابل‌توجه نیست و میانگین کم ۲۲ درصدی را به خود اختصاص داده‌اند. تقریباً هیچ شرکتی رویکردی سیستماتیک برای اقدام به‌موازات این مسائل نداشته است.
شکل ۸ عملکرد شرکت‌ها در شاخص حقوق بشر
در طول سه سال گذشته، اقدامات و برنامه‌های حقوق بشری به‌صورت محسوسی افزایش‌یافته است. تقریباً ۹۷ درصد شرکت‌های معدنی در گزارش‌های عمومی خود به مسئله حقوق بشر اشاره کرده‌اند و ۷۰ درصد از آن‌ها برای مقابله با چالش‌های حقوق بشری تعهد رسمی داده‌اند (اصول و راهنمای کسب‌وکارها در امور حقوق بشر سازمان ملل).
شرکت‌هایی چون CODELCO و Polymetal داده‌های متناظر با شکایات نیروی کار و جامعه‌های اطراف از محیط کار یا فعالیت‌های شرکت را منتشر می‌کنند. برای مثال، در مسئله امنیت جانی، شرایط زندگی و آزار و اذیت‌های جنسی، این دو شرکت داده‌های گزارش‌شده را به‌صورت عمومی منتشر می‌کنند.
پیشگیری از آسیب
شاخص‌های پیشگیری از آسیب عواملی چون وجود سیستم‌های مدیریت ریسک ESG، برای پیشگیری از آسیب‌های حاصل از فعالیت‌های معدنی را ارزیابی می‌کنند. این آسیب‌ها می‌توانند انسانی، زیست‌محیطی، اقتصادی، فرهنگی و … باشند.
عدم وجود معیارهای مناسب در مدیریت ریسک، اصلی‌ترین عامل در بروز آسیب‌های متأثر از فعالیت‌های معدنی است. همچنین، عدم اقدام در پارامترهایی چون آمادگی و برنامه‌ریزی برای مقابله با بحران، احیاء مناسب، بررسی معیارهای حقوق بشری، تلاش برای کاهش تأثیرات عملیات معدنی در امور ESG، سنجش کمیت و کیفیت آب مصرفی، میزان امنیت و سلامت در محیط کار، دلایل دیگر در عدم توانایی شرکت‌ها در پیشگیری از آسیب‌های ممکن هستند.
به‌طور میانگین، شرکت‌های معدنی مشارکتی ۱۹ درصدی در این بخش داشته‌اند. باوجوداین، عملکرد شرکت‌هایی چونAnglo American و Newmont، نشان از پتانسیل ۶۷ درصدی در بهبود شرایط شرکت‌ها در این شاخص دارد.
شکل ۹ عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص پیشگیری از آسیب
شکاف موجود بین تعریف و اجرا
پیشرفت‌های بسیار قابل‌توجهی در زمینه مدیریت امور مرتبط با ESG و کاهش آسیب‌های متناظر با آن‌ها انجام‌گرفته است. برای مثال، میانگین عملکرد شرکت‌های معدنی در برنامه‌ریزی و تعریف تیم‌های بررسی این آسیب‌ها بیشتر از ۴۳ درصد بوده است. باوجوداین، اقدامات کارا در این شاخص‌ها هرگز به استانداردهای مطلوب و ۴۳ درصدِ بخش برنامه‌ریزی نرسیده است.
تغییرات اقلیمی
شاخص‌های ارزیابی در موضوعات اقلیمی به میزان فعالیت شرکت‌های معدنی در زمینه کاهش تأثیرات منفی فعالیت‌های اکتشافی خود بر تغییرات اقلیمی می‌پردازد (به‌ویژه مسئله‌های انتشار گازهای گلخانه‌ای در حوزه‌های ۱، ۲ و ۳). همچنین، تغییرات در مقیاس‌های ملی و بین‌المللی در زمینه آب، تنوع زیستی، سلامت جمعی و امنیت موردنیاز در دفع زباله‌های معدنی اهداف این ارزیابی هستند.
علاوه‌براین، پارامترهای ارزیابی تغییرات اقلیمی به صدمات حاصل از فعالیت‌های معدنی بر جوامع محلی، محیط و کارگران آن‌ها می‌پردازد.
به‌طورکلی، عملکرد میانگین شرکت‌های معدنی در بحث تغییرات اقلیمی تنها ۲۰ درصد بود. بیشترین فعالیت این شرکت‌ها محدود به فعالیت‌هایی چون ردیابی و گزارش داده‌های انتشار گازهای گلخانه‌ای است.
شکل ۱۰ عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص تغییرات اقلیمی
ایمنی باطله
علیرغم شواهد قابل استناد در نقش فعالیت‌های معدنی و بخصوص باطله‌های تولیدی معدن و اثر آن‌ها در تغییرات اقلیمی، بیشتر شرکت‌ها برنامه‌ای منسجم و عملیاتی برای مدیریت و کاهش ریسک متناظر با این زباله‌های معدنی ندارند. گزارش شرکت‌های مختلف همراه با سردرگمی قابل‌توجهی در داده‌ها و ردیابی‌های شرکت‌های معدنی در زمینه مدیریت باطله است.
ردیابی منشأ گازهای گلخانه‌ای و مدیریت آن‌ها
در سال‌های اخیر، گزارش عمومی درباره انتشار گازهای گلخانه‌ای تبدیل به یک استاندارد همه‌گیر در بین صنایع مختلف شده است. تقریباً تمام شرکت‌های معدنی ارزیابی‌شده، داده‌هایی را در زمینه میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و نوع آن‌ها اعلام کرده‌اند. ازاین‌بین، ۳۰ درصد شرکت‌ها برنامه‌های بلندمدت خود را برای کاهش یا حذف گازهای گلخانه‌ای انتشار داده‌اند. به‌طور ویژه، میانگین ارتقاء شرکت‌ها در این شاخص، ۷ درصد بوده است.
تنوع جنسیتی
یکی از جدیدترین شاخص‌ها در این بررسی، شاخص تنوع جنسیتی در بین نیروی انسانی فعال در صنعت معدن است. این شاخص به ارزیابی کمیت و کیفیت حضور زنان در سطوح مختلف مدیریتی و عملیاتیِ شرکت‌های معدنی می‌پردازد. اصلی‌ترین پارامتر در این شاخص، تعداد زنانی است که در رده‌های بالای مدیریتی در معادن سمت دارند.
نتایج حاصل از ارزیابی نشان می‌دهد که بدترین عملکرد شرکت‌های معدنی در بحث تنوع جنسی بوده است. میانگین عملکرد صنعت معدن در این شاخص در حدود ۱۱ درصد بوده است. درواقع، فعالیت‌ها و اقدام‌های ناچیزی در زمینه بهبود وضعیت کنونی انجام‌گرفته است.
شکل ۱۱ عملکرد شرکت‌های معدنی در شاخص تساوی جنسی
بررسی جنبه‌های مختلف اشتغال زنان در معادن
شواهد زیادی دال بر بررسی گزارش شرکت‌های معدنی در تأثیر فعالیت‌های مختلف معدنی بر کارکنان زن وجود ندارد. همچنین، تحقیقات یا فعالیت‌های ارزیابی متناظر با بررسی بهبودهای حاصل از استفاده از نیروی خانم در سطوح مدیریتی به شکل قابل‌توجهی صورت نگرفته است.
صنعت معدن صنعتی با راهبردهای سنتی و مکانیزم کند در اتخاذ رویکردهای بهبود جدید است. در امر تساوی جنسیتی نیز، شرکت‌های معدنی عملکرد نسبتاً پایین‌تری نسبت به شرکت‌های فعال در صنایع دیگر داشته‌اند. باوجوداین، شرکت‌هایی چون Vale، Mineral Resources و BHP برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدتی در ارتقاء تعداد نیروی‌های خانم و سمت‌های آن‌ها در فعالیت‌های معدنی خود دارند.
یافته‌های کلیدی در تحقیقات میدانی از ۲۵۰ سایت معدنی
در ادامه نگاهی به عملکرد کلی شرکت‌های تحت بررسی خواهیم داشت. به‌ویژه، در پارامترهای متناظر با ESG، وضعیت کنونی صنعت معدن را تحت بررسی قرار می‌دهیم.
از میان ۲۵۰ سایت معدنی در ۵۳ کشور دنیا، تعداد بسیار کمی ارتباطی مطلوب با جوامع اطراف خود داشته‌اند. پارامترهایی چون اطلاع‌رسانی و مشارکت با بومیان، فاکتورهای ریسک مانند تأثیرات زیست‌محیطی و رفاه و امنیت نیروی انسانی و محیط‌زیست ازنظر تئوری موردتوجه بوده، اما ازنظر اجرایی و اقدام منجر به نتیجه، بسیار ضعیف عمل کرده‌اند.
تقریباً ۹۴ درصد سایت‌های معدنی میانگین نمره عملکردی ۲۰ را در ۱۵ پارامتر متناظر با ESG داشته‌اند. اگرچه نتایج عملکردی و سیاست‌گذاری شرکت‌ها بسیار ناامیدکننده هستند، اما بهبودی ۱۱ درصدی را نسبت به ۲ سال پیش شاهدیم.
از میان ۴۰ شرکت، ۳۷ شرکت حداقل در یکی از پارامترها در رتبه اول قرارگرفته است. به عبارتی، شرکت‌ها حداقل در مواردی خاص بهبودهای منحصربه‌فردی داشته‌اند و پتانسیل بهبود عملکردی در پارامترهای دیگر را نیز دارند.
کاهش شتاب در میان شرکت‌های پیشرو
شرکت‌هایی چون BHP که در سال‌های قبل عملکرد مناسبی در اکثر پارامترها داشتند، با کاهش شتاب در بهبود فرایندهای مرتبط با شاخص‌های مختلف همراه بوده‌اند. به‌صورت دقیق‌تر، شرکت‌های پیشرو تنها ۸ درصد پیشرفت داشته‌اند و شرکت‌های رده دوم و سوم بهبودی ۲۲ و ۴۱ درصدی را حاصل کرده‌اند.
ریسک قابل‌توجه در اینجا، فروکش کردن عطش شرکت‌ها برای بهبود شرایط اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و ملی است. به‌ویژه، چالش‌های درآمدی و تقسیم توان این شرکت‌ها در سرمایه‌گذاری‌های دیگر خود، باعث شده که تمرکز آن‌ها از مسائلی چون بهبود در پارامترهای متناظر با ESG، به شکل چالش‌برانگیزی منحرف شود.
وجود شکاف قابل‌توجه بین تعهد و اثربخشی شرکت‌های معدنی
یکی از بدترین خبرها در صنعت معدن، تبدیل‌شدن میزان و پارامترهای تعهد، و نه اثربخشی، به‌عنوان ابزاری برای اندازه‌گیری عملکرد شرکت‌های معدنی در امورESG است. در ارزیابی‌ها، اکثر شرکت‌های معدنی در بحث تعهد به اصول ESG نمره‌ای بالاتر از ۹۴ درصد را دریافت کرده‌اند. اما اعداد نشان از تلاش بسیار کمتر شرکت‌ها در ردگیری، تشخیص و اقدام در بهبود وضعیت شرکت، متناظر با این شاخص‌ها است.
عدم توازن بین سیاست و برنامه شرکت با عملیات اجرایی آن در سایت‌ها
هم‌بستگی بسیار کمی بین برنامه و اجرا در شرکت های معدنی وجود دارد. ازیک‌طرف، در اکثر برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت شرکت‌های معدنی، اقدامات لازم برای تحقق شاخص‌های عنوان‌شده تشخیص و برنامه‌ریزی شده‌اند. باوجوداین، بخش بسیار کوچکی از ۲۵۰ شرکت موردبررسی، این برنامه‌ها را به مرحله اجرا رسانده‌اند.
سرعت پایین در انطباق با فعالیت‌های اثربخش
شکاف بسیار بزرگی بین عملکرد شرکت‌های معدنی و پتانسیل آن‌ها در کسب امتیازات بیشتر وجود دارد. حتی بدتر، فاصله بسیار زیادی بین سایت‌های مختلف از شرکت‌های مختلف وجود دارد که نشان از عدم تلاش شرکت‌های معدنی برای انطباق خود با رویکردهای بهینه و اثربخش دارد.
پیشرفت‌های قابل‌توجه
باوجود تمام این شرایط منفی، ۲۵ درصد از شرکت‌های معدنی بهبودی ۳۰ درصدی نسبت به وضعیت تحقیق‌شده در ۲ سال گذشته داشته‌اند. به‌ویژه در شاخص‌های ESG و شفافیت سازمانی، شرکت‌ها مسیر مشخصی را طراحی و پی گرفته‌اند.
مسائلی که به توجه بیشتر نیاز دارند
از میان تمام شاخص‌ها و پارامترهای ارزیابی متناظر با آن‌ها، موارد زیر از ضرورت و تأثیر بیشتری برخوردارند و شرکت‌های معدنی باید در اولین گام، آن‌ها را هدف قرار دهند.
- برنامه‌ریزی، تعیین بودجه و اعلان عمومی شیوه‌های اثربخش در رسیدگی به وضعیت اجتماع‌های متأثر از فعالیت‌های معدنی در زمان تعطیلی سایت‌های معدنی
- تحقیق، امکان‌سنجی و تخصیص بودجه برای تضمین مالی در مدیریت بلایا و احیاء مناطق خسارت‌دیده
- پیگیری و اقدام برای بهبود کیفیت روابط بین جوامع و شرکت
- ارزیابی و اقدام مؤثر برای کاهش تأثیرات منفی جنسیتی در جوامع و سایت‌های معدنی
- بررسی نقش معادن در کاهش استانداردهای سلامت برای کارکنان و جوامع اطراف معدن و اقدام برای پیشگیری از وقوع حوادث مخرب و حمایت از آسیب‌دیدگان
- حصول اطمینان از توازن بین شرایط اقتصادی، مخارج کارکنان و دستمزد دریافتی آن‌ها
پیشنهاد‌های نهایی برای بهبود وضعیت سایت‌های معدنی
هدف نهایی از هر تحلیل، ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت کنونی و کاهش آسیب‌هایی است که در جریان ارزیابی‌های تحقیق مشاهده شدند. با این هدف، در ادامه پیشنهاد‌هایی در جهت بهبود شرایط سایت‌های معدنی، متناظر با شاخص‌های بالا، ارائه می‌دهیم.
- منابع بخش‌های توسعه پایدار را به‌درستی تأمین کنید: اگر شما، به‌عنوان یک شرکت معدنی، واقعاً متعهد و خواهان اجرای سیاست‌های حمایتی در توسعه پایدار و امور ESG هستید، باید منابع متناظر با این سیاست‌ها و اجرایی شدن آن‌ها را تأمین کنید.
- بالاترین سطح از پاسخگویی را به عملکرد ESG شرکت اختصاص دهید: سطوح مختلف مدیریتی و اجرایی شرکت باید نسبت به عملکرد ESG خود پاسخگو باشد. ارائه گزارش‌های داوطلبانه به نهادهای دولتی و اجتماعی اولین قدم در بهبود وضعیت شرکت در این شاخص‌ها است.
- از تأثیرات آسیب‌زا پرهیز کنید: برای جلوگیری از تأثیرات منفی شرکت بر محیط، مردم، ساختار سازمان و منابع ملی کشور، اولین گام آسیب سنجی، بعد تخصیص منبع، اجرایی کردن برنامه‌ها و درنهایت، بررسی عملکرد شرکت است.
- تعهد کافی نیست، عمل کنید: اگرچه اولین مرحله از هر فعالیت مؤثری تعهد به انجام آن است، اما اگر شکاف بین تعهد و اقدام گسترش یابد، چشم‌پوشی از حصول نتایج قابل گزارش به یک عادت سازمانی تبدیل می‌شود.
- ردیابی فعالیت‌های سایت معدنی: مهم‌ترین فعالیت در هر رویکرد ایجاد بهبود در سازمان، ردیابی اجزای عملیاتی و دارایی‌های آن است. برای کشف متغیرهای مخرب و ناکارآمدی برنامه‌ها، باید تمام فعالیت‌ها با جزئیات آن‌ها ردیابی شوند.
- عادی‌سازی ارزیابی تأثیرات اجتماعی: بزرگ‌ترین سد در مقابل کشف مشکلات و تأثیرات آسیب‌زای شرکت بر جامعه، محیط و منابع طبیعی، مقاومت در برابر ارزیابی‌های دوره‌ای و انتشار نتایج منفی است.
- هدف‌گذاری و اشتراک‌گذاری برنامه‌ها: برای تمام برنامه‌های اثربخشی که برای معدن پیش‌بینی می‌کنید، هدف‌های کوتاه و بلندمدتی را تعیین و نتایج عملکردی خود را به سطوح مختلف مدیریتی، اجتماعی و دولتی گزارش دهید.
- فناوری و نوآوری همراه با آن را دریابید: نوآوری همیشه محصول تلاش برای برطرف کردن نیازها در بازه‌ای کوتاه‌مدت است. فناوری محرکه رویکردهای نوآورانه است. اجزای سازمان خود را با خلاقیت و استفاده از اجزای مختلف فناوری آشنا کنید.
جمع‌بندی
مشت نمونه خروار است و هرچقدر این مشت دقیق‌تر انتخاب شود، نماینده بهتری برای تشخیص وضعیت کلیت جامعه است. ۲۵۰ سایت معدنی از بین سایت‌های مختلف با ویژگی‌ها و محصولات متنوع و از ۵۳ کشور مختلف انتخاب شده‌اند. نتایج حاصل از بررسی شاخص‌های مختلف در کیفیت عملکرد این سایت‌های معدنی، نشان از وضعیت نامطلوب کنونی، اما مسیری روشن و امیدوارکننده برای تحقق آن‌ها دارد.
به‌طور ویژه، در سال‌های آینده، شاخص‌های مرتبط با آنچه معیارهای زیست‌محیطی، اجتماعی و دولتی (ESG) خوانده می‌شود، اصلی‌ترین چالش‌ها را برای سایت‌های معدنی تعریف خواهند کرد. هدف‌گذاری امروز در بهبود اثربخشی فعالیت‌های اصلاحی شرکت‌های معدنی، آینده کیفی و کمی صنعت معدن را در چند سال آینده، مشخص می‌کند.
کلمات کلیدی:
ESG – عملکرد شرکت‌های معدنی – حوزه معدن – سایت‌های معدنی – توسعه اقتصادی – شرکت‌های معدنی – محیط‌زیست -ارزیابی
منابع :
