تا زمانی که دنیا به مواد معدنی نیاز دارد، بهرهبرداری از صنعت معدن نیز یک امر حیاتی خواهد بود. هرآنچه که زندگی ما را بر این کره خاکی میسر کرده، یا از مواد معدنی ساخته شده یا اینکه تولید و توزیع آن به مواد معدنی وابسته است. مواد معدنی یا محصولات حاصل از آنها، مثل فلزات پایه، فلزات گرانبها، زغالسنگ، مواد معدنی صنعتی و مصالح مصرفی ساخت و ساز، عناصر جداییناپذیر از دنیای مدرن هستند.
از تولید خودرو گرفته تا کامپیوترها و تجهیزات الکترونیک، محصولات پزشکی و حمل و نقل، خطوط تولید مواد غذایی و انرژی، هیچ جنبهای از زندگی را نمیتوان یافت که رگههای مواد معدنی مختلف در پیکره آن استقرار نیافته باشد. بنابراین، بهرهبرداری از معادن نه تنها یک فعالیت مفید، بلکه ضروری و حیاتی است.
مشابه هر صنعت دیگری، صنعت معدن نیز مزایا و معایب مختص خود را دارد. کاهش مضرات این صنعت و ارتقاء بهرهوری و پایداری آن، تنها رویکرد پیش رو در کاهش مخاطرات حاصل از معدنکاوی است.
درصد بالایی از شغلهای موجود در کشور بهشکل مستقیم یا غیر مستقیم به استخراج معدن وابسته هستند. با وجود این، معدنکاوی تأثیرات منفی انسانیِ زیادی هم دارد که در صورت عدم مدیریت بهینه، فاجعهآفرین خواهند بود.
در ادامه تاریخچهای از صنعت معدن، معایب و مزایای این فعالیت کهن را بررسی میکنیم. در نهایت، راهحلهایی در جهت حرکت این صنعت به سمت توسعه پایدار و کاهش تهدیدات انسانی و زیستمحیطیِ فعالیتهای معدنی ارائه میشوند.
تاریخچه صنعت معدن
بسیار مهم است که ما با مراحل رشد این صنعت آشنا شویم، چراکه از این طریق به نقاط اوج و فرود این صنعت و دلایل رشد روزافزون بهرهبرداری از معادن پی میبریم. وقتی دلایل روشن باشند، راه برای کاهش تأثیرات منفی و استخراج فزاینده و متناظراً کاهش نیازها به انواع مختلف مواد معدنی، باز میشود.
بهرهبرداری از معادن به سبک انسانهای اولیه
تلاشهای معدنکاوی اولیه به زمانی برمیگردد که انسانهای ماقبل تاریخ در پی یافتن سنگهایی بودند که برای ساخت سلاحهایشان به آنها نیاز داشتند. ابزارهای سنگی قدمتی در حدود ۲.۶ میلیون سال دارند. با افزایش جمعیتهای انسانی و امکان تشکیل جامعههای کوچک، فضا برای تغییر سبک زندگی فردی به حالت اجتماعی آن مهیا شد. متناظر با تشکیل این اجتماعهای کوچک، منابع طبیعی در کانون توجه قرار گرفتند و خانههای اولیه در حاشیه رودخانهها و درون کوههای سنگی ایجاد شدند. به احتمال زیاد، مواد معدنی جزء اولین کالاهایی بودند که بین جوامع معامله میشدهاند.
اولین معادن دنیا
اولین معادن دنیا برای استخراج ذغالسنگ در ۲۰ تا ۴۰ هزار سال پیش، در آفریقا تأسیس شدهاند. با وجود این موضوع و تحولات اجتماعی وسیعتر، نیاز بود تا استخراج معدن به عنوان صنعتی منحصربهفرد شناخته شود (در حدود ۷۰۰۰ سال پیش).
اولین فلزات استخراجی، همانهایی بودند که به صورت طبیعی و در قالب فلزی یافت میشدند؛ مس در دسترسترین این نوع فلزات بود، طلا، نقره و جیوه در ردههای بعدی بودند. کاربرد آتش در صنعت معدن، انقلابی در این صنعت ایجاد کرد، چنانکه این صنعت را به موتور قدرتمند تحول در تمدنها تبدیل کرد.
ذوب کردن
همزمان با ارتقاء دانش انسان در استفاده از گرما برای ساخت سفال و تأسیس کورههای داغ، امکان ذوب سنگهای معدنی نیز ایجاد شد. در حدود ۶۰۰۰ سال پیش، سومریان و مصریان با همین روش فلزاتی چون طلا و نقره را از سنگمعدن استخراج میکردند. قلع فلز تأثیرگذار بعدی بود که در حدود ۵۵۰۰ سال پیش کشف شد، فلزی که با مس ترکیب میشد و از این طریق برنز تولید میگشت.
با توسعه تمدنهای مدیترانهای، استخراج معدن به حیاتیترین صنعت در زندگی بشر تبدیل شد. اقتصادها بر مبنای تبادل کالا با فلزات گرانبها تعریف شدند و مفهوم ثروت مالی کم کم شکل گرفت. همزمان با رشد تمدنها و تلاش برای تصاحب معادنِ استخراج فلزات، نیازها ابزارها را توجیه کردند و معدنکاوی تبدیل به اهرم توسعه کشورها شد. در کانون این توسعه، تجهیز ارتشها بودند که استخراج فلزاتی چون آهن و نقره را نیاز داشتند.
آغاز بهرهوری از معادن به شکل امروزی و گسترش جنبههای منفی آن
قوانین اولیه معدنکاوی در سال ۱۸۷۲ مندرج شدند و صنعت نوین معدن را تعریف کردند. تاریخ و هر حادثهای که در قلب آن است با زنجیرهای فلزی نگهداشته شدهاند. واژه صنعت در صنعت معدن، در واقع مفهومی است که بعد از کشف مواد معدنی شکل گرفت. بنابراین، هیچ نقطهای از تاریخ و پیشرفت بشر نیست که اتکایی عام یا جزئی به معدنکاوی نداشته باشد.
بنابر گزارش آژانس بینالمللی انرژی، تنها در بازه ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۱، استخراج معدن در سطح جهانی از ۳۰۰ میلیون تن به ۲۲۰۰ میلیون تن رسیده است. اصلیترین عامل این افزایش تصاعدی، رشد جمعیت و توسعه شهرها است.
در ۱۵ سال گذشته، صنعت معدن یکی از موفقترین صنایع بشری بوده و قدرت استخراج مواد مختلف معدنی و تسریع در فرآوری و انتقال آن به صنایع دیگر، رشد متناظری به فعالیتهای صنعتی دیگر داده است. تنها در سال ۲۰۲۰، ۴۰ کشور اول صنعت معدن بالغ بر ۶۵۶ میلیارد دلار از بهرهوری معادن کسب درآمد کردهاند. همچنین، از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲، بازار این صنعت بهطور میانگین سالانه ۳.۵ درصد رشد داشته است.
با تمام این تفسیرها، صنعت معدن همیشه جزء ۱۰ صنعت مضر برای بشر و محیطزیست بوده است. کوههای تخریبشده، جنگلزداییهای گسترده، تزریق مواد سمی به منابع آبی و اتمسفر، و بسیاری جزئیات مضر دیگر در این صنعت، همیشه نگرانکننده بودهاند.
آنچه بدیهی است، عدم امکان حذف وابستگی انسان به این صنعت، و عدم امکان ادامه این شیوه از بهرهبرداری از منابع معدنی برای همیشه است. ایجاد توازونی در تأمین نیازهای انسان به مواد معدنی و کاهش آثار مخرب فرایندهای بهرهبرداری از معادن تنها گزینهای است که انسان میتواند در چکلیست بقای خود تیک بزند.
مزایای بهرهداری از معادن
هر آنچه را که نتوان پرورش داد، باید استخراج کرد. در یک کلام، دنیای مدرن بدون بهرهبرداری از معادن نمیتواند بقایش را تضمین کند. مواد معدنی مولفههای اصلی در ساخت گوشیهای موبایل، خودروها، دکلهای انتقال برق، پنلهای خورشیدی، توربینهای بادی، ماشینآلات صنعتی و همه انواع مختلف مصالح ساخت و ساز هستند. سالانه، بالغ بر ۱۳۰ میلیون گوشی موبایل فقط در آمریکا بازیافت میشوند که ۲۱۰۰ تن مس، ۴۶ تن نقره، ۳.۹ تن طلا، ۲ تن پالادیوم و ۰.۰۴ تن پلاتینیوم از این فعالیت حاصل میشود.
هر زنجیرهی تأمینی که فکرش را بکنید، نقطه ابتدایی آن مواد معدنی هستند. حذف این نقطه آغازین به منزله حذف کلیت زنجیره است که امری غیرممکن خواهد بود. مزایای بهرهبرداری از معادن را در ادامه و در قالب کاربردهای آنها عنوان میکنیم.
صنعت معدن چرخدندههای رشد مدنی هستند
رشد جمعیتی، شهرسازی و درآمدی، نیازمند ساخت و ساز سازهها، ماشینها و کالاهای مصرفی بیشتر هستند. در هیچ کدام از این نیازمندیهای رشد نمیتوان عنصر بهرهبرداری از معادن را حذف کرد. همزمان با رشد، در هر سطح و در هر قالبی، نیاز به استخراج و پایداری در صنعت معدن حیاتی است. در واقع، رشد شهری و جمعیتی محرکه اصلی فعالیتهای معدنکاوی هستند.
جایگزینهای مواد معدنی کمیاباند
معمولاً گزینههای جایگزینِ مواد معدنی خود کمیاب و هزینهبرتر از مواد معدنی اصلی هستند. به عنوان مثال، میتوان از فیبر کربن به جای تعدادی از مواد معدنی استفاده کرده یا زغالسنگ را با گاز جایگزین نمود، اما این گزینههای جایگزین تعدادشان بسیار کم و منابعشان محدود است و نمیتوانند تمام رده مواد معدنی را پوشش دهند.
بنابر مطالعهای که در دانشگاه ییل صورت گرفت، هیچ ماده معدنی نیست که بتوان جایگزینی برای تمام مصارف آن پیدا کرد. حتی بدتر، برخی مواد معدنی وجود دارند که احتمال جایگزینی آنها با مواد دیگر تقریباً صفر است.
وابستگی شدید اقتصادی به مواد معدنی
کشورهای زیادی هستند که از منابع معدنی خود نه برای رشد که برای بقاء بهره میبرند. کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه، حداقل در آینده نزدیک پیشرو، هیچ جایگزینی برای درآمد معدنی خود ندارند و زندگی جمعیتهای کوچک و بزرگ آنها به این صنعت وابسته است.
وابستگی تکنولوژی به صنایع معدنی
انقلاب صنعتی ۴ نقطه عطفی بود که در آن تکنولوژی و صنعت با هم ترکیب شدند و انقلابهای مدنی را تعریف میکنند. نکته بارز این ترکیب اما، نقش مواد معدنی در تولید سوخت مورد نیاز موتور این انقلاب نوظهور است. هر آنچه تکنولوژی در تئوری به آن میرسد، اهرم صنعت معدن به واقعیت تبدیل میکند.
نقش مواد معدنی در سلامتی انسان
بیشتر تجهیزات بیمارستانی بدون استفاده از فلز و مواد معدنی اولیه، وجود نخواهند داشت. حتی فراتر، اکثر داروهایی که تأثیری حیاتی در بهبود وضعیت بیماران دارند، از مواد معدنی تولید میشوند که محصول یک عملیات فرآوری معدنی هستند. به عنوان مثال، مس، نقره و طلا اصلیترین فلزات در ساخت دستگاههای اسکن هستند.
وابستگی صنعت انرژی به مواد معدنی
تکنولوژیهای متناظر با انرژیهای تجدیدپذیر کاملاً به مواد معدنی وابستهاند. مس از جمله فلزاتی است که در انتقال انرژی یا سیمکشی پنلهای خورشیدی نقشی حیاتی دارد. لیتیوم ماده معدنی دیگری است که نقشی کلیدی در صنعت دارد و تولید باتریهای برقی را ممکن میسازد؛ این فلز تنها از طریق استخراج معدن حاصل میشود و تاکنون هیچ جایگزینی برای آن پیدا نشده است.
وابستگی امنیت کشورها به مواد معدنی
از گلولهی یک تفنگ کمری گرفته تا سلاحهایی که توسط کشتیها و جتها حمل میشوند، مواد معدنی نقشی کلیدی در تجهیز و توسعه ارتش کشورها دارند.
ایجاد اشتغال
صنعت معدن یک کسب و کار ۱ تریلیون دلاری است که زندگی میلیونها انسان به آن بستگی دارد. از کارگران معدنی گرفته تا کارکنان فرآوری و سیستم حمل و نقل مواد معدنی، صنعت معدن جزء اشتغالزاترین صنایع موجود است.
معایب بهرهبرداری از معادن
تمام صنایع فعال امروزی، همزمان با کمک به بهبود و بقای زندگی در سطح زمین، تأثیرات مخربی نیز بر محیطزیست و زندگی مردم دارند. صنعت معدن از این واقعیت مستثنی نیست. در ادامه به مواردی از معایب بهرهبرداری از معادن میپردازیم تا دید روشنتری به خواننده بدهیم و فرصتی را ایجاد کنیم تا به راهحلهای ممکن اندیشید.
تأثیرات منفی بر منابع آبی
آب حیاتیترین عنصر در زندگی و آینده بقای بشر است. به احتمال زیاد، مهمترین تأثیر منفی بهرهبرداری از معادن، تأثیر آن بر کیفیت و امکان دسترسی به منابع آبی است. در رتبهبندی صنایع آلاینده و مصرفکننده منابع آبی، صنعت معدن جزء ۵ صنعت اول است.
زهکشی مواد معدنی و نشست مواد آلاینده مثل اسیدها به بستر رودخانهها و سفرههای زیرزمینی آب، خطرناکترین واقعیت از فعالیت سایتهای معدنی است. مورد دیگر انتقال باطلههای معدنی و خاک فرسایشیافته حاصل از فعالیتهای معدنی به آبهای سطحی است. در بیشتر پروژههای معدنکاوی، قسمتی از باطلههای معدنی به بستر آبهای سطحی منتقل میشوند و از اینطریق، علاوه بر آلودگی آب، اکوسیستمها را نیز با اختلال روبرو میکنند.
بنابر گزارش سازمانهای محیطی، حدود ۱ درصد آبهای مصرفی به بخش معدن اختصاص دارد. از این مقدار آب، ۷۷ درصد آن آب شیرین است. برای مثال، بهطور تقریبی برای استخراج هر تن زغالسنگ، به ۲۵۰ لیتر آب نیاز خواهد بود.
تأثیرات بهرهبرداری از معادن بر کیفیت هوا
انتشار گازهای گلخانهای در هر مرحله از فعالیتهای معدنی اتفاق میافتد. بهویژه، بخشهای اکتشاف، فرآوری، توسعه، ساخت و ساز و فعالیتهای عملیاتی تأثیر بسزایی در آلوده کردن هوای محیط دارند. تپه تپه باطلههای معدنی از محیط تثبیت شده خود جدا میشوند و در حین انتقال، فرآوری مواد معدنی و دفن یا بازیافت، بخش قابلتوجهی از ذرات آنها وارد جو میشود.
مهمترین منابع آلودهکننده هوا در فعالیتهای معدنی عبارتند از:
- ذرات معلق در هوا که از فعالیتهای حفاری حاصل میشوند
- مواد آلاینده حاصل از انفجارها در سایت معدن
- انتقال آلودگی در حین انتقال مواد
- عملیات فرآوری مواد معدنی
- دیاکسید کربن حاصل از سوزاندن سوختهای فسیلی توسط دستگاهها و ماشینهای معدنی
ایجاد آلودگی صوتی
معدنکاوی یکی از پر سروصداترین فعالیتهای انسانی است. بهطور خاص، انفجارهای مورد نیاز در مراحل مختلف کاوش مواد معدنی، حرکت ماشینهای عظیم معدنی در سایتهای معدن و صدای حاصل از فعالیت دستگاههای حفاری و فرآوری مواد معدنی، باعث آلوده شدن آکوستیک طبیعی محیط معدن و اطراف آن میشوند.
تأثیرات منفی بر حیات وحش
سایتهای معدنی معمولاً در مناطق صعبالعبور و بکر ایجاد میشوند، همان محلهایی که بیشترین امکان یافتن گونههای مختلف حیوانی و جانوری در آنها وجود دارد. فعالیت معدن به مفهوم واقعی کلمه، تخریب محیط مورد جستجو را دربر خواهد داشت.
همچنین، پوششهای گیاهی آسیبپذیرترین اعضاء اکوسیستم طبیعی هستند که در فعالیتهای بهرهبرداری از معادن از بین میروند. تقریباً ۱۰ درصد از جنگلزداییهای صورت گرفته در سرتاسر جهان، نتیجه فعالیتهای معدنی بودهاند.
تأثیرات منفی بر کیفیت خاک
معادن در مقیاسهای بسیار بزرگ تأسیس و عملیاتی میشوند. وقتی مساحت زیادی از یک منطقه، برای یافتن مواد معدنی، زیر و رو میشود، آنچه بهندرت و بر طبق اصول طبیعی و زمینشناسی در قالب خاک منطقه، روی هم انباشته شده، به یکباره دگرگون میشود.
بهعنوان مثال، در برداشت از معادن سنگآهن یا آهک، مقدار زیادی از این مواد به شکل باطلههای معدنی در حواشی معادن دفن میشوند و همین امر کاهش کیفیت خاک آن منطقه برای رشد گیاهان مختلف را در بر دارد.
تأثیرات منفی بر اجتماعها و مولد مهاجرت
اگرچه معادن، شغل، جاده و بسیاری امکانات رفاهی دیگر ایجاد میکنند، اما به دلیل تصاحب بخش عظیمی از خاک یک منطقه، باعث ترویج مهاجرت از مناطق روستایی و حاشیه شهرها میشوند. علاوه بر این، ثروت حاصل از بهرهبرداری از معادن هرگز به صورت مساوی یا منصفانه توزیع نشده است و اشخاصی که زمینهای معدنی خود را فروختهاند غالباً متضرر میشوند.
تأثیرات منفی بر سلامت انسانها
سالانه تعداد زیادی از معدنکاران در سرتاسر دنیا دچار حادثه میشوند و جان خود را از دست میدهند یا صدمهای جدی میبینند. بیماریهای جدی مثل سرطان ریه در بین معدنکاران رایج است و تنفس مواد معدنی مضر در محیطهای بسته معدنی اصلیترین دلیل ایجاد این بیماریها است.
تأثیرات منفی بر سلامت انسانها ماهحصلِ تأثیرات قبلی هستند. به عنوان نمونه، وقتی سفرههای آب زیرزمینی توسط فعالیتهای معدنی آلوده میشوند، مواد سمی وارد چشمهها و سدها میگردند و از این طریق سلامت مردم منطقه را با مخاطره همراه میکنند.
راهحلها
حال که از یک طرف استخراج معدن برای بقای بشر حیاطی است و از طرف دیگر، ضررهای زیادی برای جوامع و محیطزیست تولید میکند، باید به دنبال راهحلهایی بود که با حفظ و حتی توسعه این صنعت، معایب آن را تقلیل بخشید. موارد زیر از جمله راهحلهایی هستند که میتوانند به بهبود وضعیت معادن و کاهش آثار جانبی فعالیتهای آنها کمک کنند.
نظارت سازمانهای دولتی
یکی از مهمترین معیارها در کنترل فعالیتهای مضر این صنعت، میزان مشارکت و بازرسی سازمانهای دولتی در فعالیتهای معدنکاوی است. دولتها باید از انجام بهینه امور استخراج معدن اطمینان حاصل کنند و سیستم گزارشگیری پویا و مستمری بر این روند نظارت داشته باشد.
کاهش میزان مصرف
وقتی بازاری برای محصولی نباشد، تولید آن خود به خود متوقف میشود یا حداقل کاهش خواهد یافت. چنانکه گفته شد، صنعت معدن را نمیتوان از چرخه پیشرفت بشر جدا کرد. با این حال، میتوان تأثیرات منفی حاصل از فعالیتهای آن را با کاهش مصرف مواد معدنی تقلیل داد.
افزایش چرخههای بازیافت مواد
دنیای آینده، دنیایی بازیافتی خواهد بود. منابع در حال مصرف شدن هستند و اصلیترین ابزار در مقابله با کاهش منابع طبیعی، بازیافت این مواد از کالاهای مصرفی انسانها است. تکنولوژی و علم به نقطهای رسیدهاند که بازیافت مواد را بهشکل حداکثری و با کمترین باطله انجام میدهند. وقت آن است که صنایع معدنی نیز بر روی این فعالیت موثر در توسعه پایدار سرمایهگذاری کنند و بهنوعی، بخشی از قدرت عملیاتی خود را از استخراج خارج و به بازیافت منتقل کنند.
بازسازی ذخایر طبیعی
وقتی معدنی بهطور کامل استخراج میشود، در بیشتر مواقع به همان حالت رها میگردد. اکوسیستمی که به دست انسان تغییر اساسی یافته است و تخریب شده، فقط با مداخله خود انسان است که به شرایطی مشابه وضعیت اولیه خود باز میگردد. به عنوان نمونه، معدنهایی که عملیات جنگلزدایی را به منظور استخراج مواد معدنی انجام میدهند، باید شرایطی را فراهم کنند که در سایت معدن یا محلهای دیگر، به همان میزان یا حتی بیشتر، پوشش گیاهی ایجاد شود.
مدیریت باطلهها
مضرترین فعالیت سایتهای معدنی، مدیریت نامناسب باطلهها است. باطلههای معدنی بیشترین تأثیر منفی را بر اکوسیستم منطقه معدنی وارد میکنند. بهویژه اینکه باطلههای معدنی در ایران با درصد بالایی و بدون انجام هیچ فعالیت بازیافتی، دفن میشوند. مدیریت باطله هنری است که معادن امروز باید بیشترین تمرکز را بر آن داشته باشند و دانش و تکنولوژی را در کانون این تمرکز عملیاتی قرار دهند.
آموزش
آموزش یکی از قویترین اهرمها در کنترل ضررهای حاصل از فعالیتهای معدنی، یا هر صنعت دیگر است. باید به اشخاص، در هر سطح مدیریتی یا اجرایی، آموزش داده شود که تا چه اندازه فعالیتهای معدنی بر محیط تأثیر منفی میگذارند و چگونه میتوان از بخش عظیمی از این تأثیرات منفی اجتناب کرد.
نقش تکنولوژی در کاهش آسیبهای حاصل از فعالیتهای معدنی
از تجهیزات پوشیدنی و محافظ کارگران معدن تا همزادهای دیجیتال، تکنولوژی میتواند محوریترین ابزار در کاهش تعداد و میزان آسیبهای زیستمحیطی و انسانیِ حاصل از فعالیت بهرهبرداری از معادن باشد.
اینترنت اشیاء و همزادهای دیجیتال از جمله ابزارهای نوظهوری هستند که امکان پیشبینی آینده و کمک به تصمیمگیریهای بهینه را ایجاد کردهاند.
علاوه بر این، ماشینهای خودکار و هوشمندسازی معادن، این امکان را ایجاد کردهاند که فعالیتهای خطرناک معدنی را بتوان بدون مداخله انسان و توسط ماشینها و رباتهای خودکار انجام داد.
در یکی از بزرگترین معادن آمریکا، از یک سیستم هوشمند تشخیص نشت گاز و مایعات استفاده میشود. این سیستم هوشمند هرگونه نشت کوچک یا بزرگی را در کمترین زمان ممکن تشخیص میدهد و با آگاهیرسانی بهموقع از نفوذ مواد سمی به محیط و هدر رفت منابع آبی جلوگیری میکند.
جمعبندی
علیرغم نزولهای اخیر در بازار مواد معدنی و تلاشهای زیستمحیطی برای کاهش فعالیتهای معدنکاوی، بعید است که در آیندهای نسبتاً دور هم بهرهبرداری از معادن جایگاه ویژهای که در رشد بشر دارد را از دست بدهد. با این حال، همیشه جا برای تغییرات مثبت در روندهای کنونی و آتی هست و صنعت معدن میتواند به سمت توسعه پایدار و بهرهوری حداکثری و بهینه گام بردارد.
در این راه، تکنولوژی، به عنوان فرزندخوانده صنعت معدن، میتواند بیشترین یاری را در کاهش آسیبهای وارده از جانب صنایع معدنی، به این صنعت برساند. مهمتر اینکه، دانش فنی مرحله دوم در روند پیادهسازی رویکردهای بهینهسازی فعالیتهای معدنی است. مرحله اول، تغییر تفکر مدیریتی و ارتقاء دانش فنی برای آمادهسازی صنعت و ایجاد بسترهای پایه برای پیادهسازی تکنولوژیهای مرتبط با افزایش بهرهوری و کاهش زیانهای صنعت معدن است.
کلمات کلیدی:
بهرهبرداری از معادن – استخراج معدن – معدن – مواد معدنی – معدنکاوی – باطله معدنی – صنعت معدن