سالانه در حدود ۱۰۰ میلیارد تن باطله معدنی در سراسر دنیا ایجاد می‌شود که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ به چند صد درصد این مقدار برسد. در این میان، هرساله بیشتر از ۷ میلیارد تن ضایعات سنگ آهن و معدنی (Tailings) تولید می‌شود که در کمتر از سه سال دیگر، سال ۲۰۲۵، به عدد باورنکردنی ۱۹ میلیارد تن می‌رسد.
صنعت معدن جایگاه بسیار ویژه‌ای در اقتصاد کشورها دارد، تا آنجا که تقریباً ۶.۹ درصد تولید ناخالص ملی دنیا از سایت‌های معدنی منشأ گرفته است.
هم‌زمان، توسعه جهانی و تحول دیجیتال باعث افزایش تقاضا برای محصولات معدنی شده‌اند. درنتیجه این افزایش بی‌سابقه تقاضا و استخراج توأم آن، حجم بسیار بالایی از باطله‌های معدنی به زمین‌ها، آب‌ها و اتمسفر اطراف معادن تحمیل شده‌اند.
سنگآهن محصولی معدنی با بیشترین کاربرد و بیشترین میزان استخراج در کشورهای جهان است. نیاز به فولاد در سال‌های آینده، نگرانی‌های متناظر با تولید باطله‌های معدنی از این کانال را افزایش داده است. از طرفی، در فرایندهای فرآوری سنگآهن، درصد بسیار بالایی از سنگ استخراجی به اندازه‌های بسیار کوچکی شکسته می‌شوند که زیرمجموعه‌ای از باطله معدنی تحت عنوان ضایعات سنگآهن را تشکیل می‌دهند. این ضایعت درصد قابل‌توجهی از آهن در خود دارند و بازیافت یا استفاده جانبی از آن‌ها اصلی‌ترین چالش و فرصت در مدیریت باطله‌های معدنی است.
بنابراین، نیاز به یک رویکرد بهینه در کنترل، مدیریت و بازیافت ضایعات سنگآهن یک ضرورت حیاتی است که در سال‌های اخیر به اولویت بخش تحقیق و سرمایه‌گذاری شرکت‌های معدنی فعال در استخراج و فرآوری سنگآهن تبدیل‌شده است.
باطله معدنی و انواع آن
با نگاهی اجمالی به هر عملیات معدنی، به‌سادگی می‌توان دریافت که معدن یک فعالیت با تولید اجتناب‌ناپذیر حجم‌های عظیم از باطله است. از طرفی، سایت‌های معدنی باهدف استخراج موادی تأسیس می‌شوند که در بیشتر موارد برای سلامت محیط، حیوانات و انسان‌ها مضرند. بنابراین، اگر به‌درستی مدیریت نشوند، باطله‌های معدنی می‌توانند به بزرگ‌ترین چالش منطقه عملیاتی با پتانسیل فاجعه‌آفرینی تبدیل شوند.
باطله‌های معدنی محصول عملیات استخراج و فرآوری منابع معدنی هستند. به‌ویژه، باطله‌های معدنی به مجموعه بزرگی از مواد زائد یا فاقد ارزش اقتصادی اطلاق می‌شوند که در زنجیره عملیات معدنی، از اکتشاف تا انتقال، تولید می‌گردند. ازجمله باطله‌های معدنی به انواع زیر اشاره می‌کنیم:
- روباره خاک سطحی (حجمی از خاک که برای ایجاد دسترسی به ذخایر معدنی برداشته می‌شود)
- سنگ‌های اضافی که حاوی ماده معدنی هدف نیستند
- هدر رفت آبی که برای فرآوری مواد معدنی استفاده می‌شود
- ضایعات معدنی که پس از استخراج مواد باارزش از توده استخراج‌شده به‌جا می‌مانند
ضایعات معدنی زیرمجموعه‌ای از باطله‌های معدنی‌اند که پتانسیل بالایی برای بازیافت و ارزش‌آفرینی اقتصادی دارند.
ضایعات معدنی چیست؟
هیچ فعالیت استخراج معدنی امکان بهره‌برداری ۱۰۰ درصدی از ذخایر کشف‌شده را ندارد. همراه با مواد معدنی باارزش، حجم بسیار عظیمی از سنگ و خاک، مواد معدنی فرعی و آب استخراج می‌شوند که باید در مراحل مختلف از ماده هدف جدا گردند.
بخصوص، کاهش عیار سنگ معدن اصلی‌ترین عامل در نیاز به استخراج بیشتر و درنتیجه تولید ضایعات معدنی بیشتر است. ضایعات معدنی به مجموعه سنگ و دوغاب پسماند فرایندهای معدنی گفته می‌شود که ازنظر اقتصادی ارزش چندانی ندارند و حذف آن‌ها هدف روش‌ها و مراحل مختلف فرآوری و پرعیارسازی سنگ معدن است.
مجموعه سنگ و خاک، مواد شیمیایی و آب اضافی، همراه با ضایعات کم‌ارزش (یا با بهره‌وری پایین در برداشت) پس از جمع‌آوری در محیط‌هایی از معدن تحت عنوان تأسیسات مدیریت ضایعات، ذخیره و برای بازیافت آماده می‌شوند.
چالش‌های جدید در موضوع ضایعات معدنی
فناوری قدرت دوچندانی به معادن داده تا به دورترین و عمیق‌ترین نقاط دسترسی داشته باشند و از این مزیت برای استخراج‌های بیشتر و افزایش سرعت در زنجیره ارزش معدنی استفاده کنند. بااین‌حال، همراه با هر فرصتی چالش بروز می‌کند؛ برای مثال، این ارتقاء سرعت در استخراج هرگز با سرعت مدیریت ضایعات معدنی و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی توازن نداشته‌اند.
به‌طور دقیق‌تر، با کاهش عیار سنگ معدن، نیاز به استخراج‌ها و تولید ضایعات بیشتر اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. علاوه‌براین، قواعد زیست‌محیطی جدید، امکان استفاده از روش‌های سنتی در استخراج و فرآوری را محدود کرده‌اند و مدیریت ضایعات معدنی، بیشتر از هرزمانی نمایان است. اهداف در مدیریت ضایعات معدنی عبارت‌اند از:
- پیشگیری از فجایع انسانی و زیست‌محیطی
- سازگاری با مقررات زیست‌محیطی ملی و بین‌المللی برای کسب مجوزهای استخراج و فرآوری انواع مختلف سنگ معدن
- ایجاد امکان و دسترسی ساده در بازیافت ضایعات معدنی و افزایش بهره‌وری نهایی عملیات معدنی
مدیریت ضایعات معدنی به مؤلفه‌های زیادی وابسته است که از میان آن‌ها به موارد اصلی زیر اشاره می‌کنیم:
- خصوصیات منطقه جغرافیایی که سایت معدنی در آن فعالیت دارد
- نوع ماده معدنی که استخراج می‌شود
- شیوه‌های استخراج (بخصوص در حفاری و انفجار) مواد معدنی
- شیوه‌های فرآوری سنگ معدن و پرعیارسازی آن
- امکان بازیافت مواد باارزش از توده ضایعات معدنی
ضایعات سنگآهن
سنگآهن ازجمله محصولات معدنی است که بعد از زغال‌سنگ بیشترین میزان از استخراج را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر، تولید سنگآهن در جهان حدود ۲.۶ میلیارد تن است که بالغ‌بر ۹۳ درصد کل فلزات استخراجی بود. از این مقدار، ۹۸ درصد به فولاد تبدیل می‌شود تا چرخ صنایع مختلف بچرخد.
از طرفی، سالانه در حدود ۱.۴ میلیارد تن ضایعات سنگآهن تولید می‌شود که سهم کشورهایی چون استرالیا، برزیل و چین بیشتر از مابقی کشورهاست. این حجم بالای ضایعات، سنگآهن را به کانونی برای استخراج مجدد، مدیریت ضایعات و کاربردهای آن تبدیل کرده است.
روش متداول در مدیریت ضایعات سنگآهن، نگهداری آن‌ها در سدهای جمع‌آوری ضایعات یا انباشتن آن‌ها در اطراف سایت‌های استخراج سنگآهن است. بخصوص، یکی از اصلی‌ترین روش‌ها در تجمیع ضایعات سنگآهن، استفاده از آب و مواد شیمیایی برای تشکیل دوغاب ضایعات و رسوب فلز است.
بدترین تأثیر حاصل از این روش‌های مدیریت ضایعات معدن و بخصوص سنگآهن، آلوده شدن آب‌های سطحی و زیرزمینی، اسیده‌شدن خاک منطقه و هدر رفت بخش قابل‌توجهی از مواد معدنی باارزش است. بنابراین، ایجاد رویکردهایی در بازیافت این مواد و استفاده از آن‌ها در محصولات و ساخت‌وسازهای مختلف، مسئله‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های معدنی است.
خصوصیات فیزیکی – شیمیایی ضایعات سنگآهن
خصوصیات شیمیایی و کانی‌شناسی ضایعات سنگ‌آهنِ خروجی از فرایندهای فرآوری آن، به موارد زیر بستگی دارد:
- ویژگی‌های کانی‌شناسی سنگآهن استخراجی
- شیوه‌های فرآوری و مواد افزودنی در مراحل مختلف آن‌ها
- میزان کارایی فرایندها
- درجه هوازدگی قبل از ذخیره‌سازی در سد ضایعات سنگآهن
در طول زمان بهره‌برداری از سنگآهن، مرحله خرد کردن سنگ‌ها ذراتی چون اکسید آهن، کوارتز و خاک رس را تولید می‌کند. درنتیجه و بسته به طبقه‌بندی گرانولومتری، ضایعات سنگآهن را می‌توان به‌عنوان ضایعات ریز یا درشت طبقه‌بندی کرد. به‌ویژه، سنگ‌های آهن با درصد بالای خاک رس، ضایعات ریزتری را نتیجه می‌دهند.
همچنین، ضایعات بسیار ریز (با قطرهایی کمتر از ۷۴ میکرومتر) محصول فرایندهایی هستند که یک مرحله لجن‌زدایی را بر توده استخراج‌شده اعمال می‌کنند. شناورسازی باعث تولید ضایعات درشت‌تر می‌شود که عمدتاً از SiO2، مقادیر کمی از اکسید آهن، هیدروکسید و کائولینیت تشکیل‌شده و ذراتی با اندازه متوسط ۱۵۰ میکرومتر در آن غالب‌اند. همچنین، ضایعات بزرگ‌تر معمولاً ترکیبی از کوارتز و مقادیر کمی از هماتیت و گوتیت هستند.
بنا بر آمارها، تقریباً ۱۵ درصد توده ضایعات سنگآهن درشت را آب تشکیل می‌دهد و این درصد برای ضایعات ریز در حدود ۲۰ درصد است.
یکی از اصلی‌ترین روش‌ها در تشخیص خواص شیمیایی ضایعات سنگآهن، استفاده از فلورانس پرتو ایکس (XRF) است که در روش‌های فرآوری سنگ معدن و پرعیارسازی آن نیز کاربردهای زیادی دارد. بنا بر نتایج حاصل از روش‌هایی چون XRF، تقریباً ۸۴ درصد حجم ضایعات سنگآهن درشت را SiO4 و ۱۲ درصد را Fe2O3 تشکیل داده‌اند. برای انواع ریزتر این اعداد به ترتیب ۴۹ و ۲۹ درصد هستند.
درنهایت، اکسید آهن، سیلیس و آلومینا اصلی‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده ضایعات سنگآهن هستند. وجود سیلیس و آلومینا در ضایعات بازیافت آن‌ها را بسیار دشوار می‌کند چراکه روش‌های فرآوری در این حجم‌های فراوان از ناخالصی و اندازه‌های کوچک از ماده معدنی هدف، کارایی چندانی ندارند. بنابراین، استفاده از ضایعات سنگآهن بدون تلاش برای بهره‌گیری به‌عنوان یک ترکیب آهنی، هدف اصلی در روش‌های بهره‌برداری از ضایعات سنگآهن است.
کاربردهای ضایعات سنگآهن
چنانکه عنوان کردیم، ضایعات سنگآهن سرشار از سیلیس، اکسید آهن و آلومینا هستند. این عناصر، و اقلیت‌های دیگر موجود در ضایعات، پتانسیل ضایعات سنگآهن برای استفاده در ساخت محصولات جانبی چون آجر، بتن و …، را بالا می‌برند.
کاربردهای اصلی ضایعات سنگآهن را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- تولید ملات و بتن در ساخت‌وساز
- تولید ژئوپلیمرها
- تولید سرامیک
- تولید رنگ‌دانه‌های مختلف
- استفاده در تولید نانو ذرات اکسیدهای آهن
- استفاده به‌عنوان کاتالیزگر
- تولید انواع مختلف سیلیکات‌ها
- استفاده در فرایند جذب (ترکیب با مواد دیگر برای جداسازی مواد زائد از ماده معدنی هدف )
- ساخت باتری
نحوه آماده‌سازی و به‌کارگیری ضایعات سنگآهن
دو استراتژی اصلی برای استفاده از ضایعات سنگآهن در تولید مواد یا مشارکت در فرایندهای مختلف وجود دارند. در نوع اول، اکسید آهن، با استفاده از فرایندهای شیمیایی و فیزیکی (مانند لیچینگ اسیدی یا بازی)، از سیلیس جدا می‌شود. سپس، یکی یا هردو بخش تفکیک‌شده (بخش سیلیس یا آهن) برای تولید یا انجام فرایندهای مختلف استفاده می‌گردند.
در استراتژی نوع دوم، هیچ نوع عمل جداسازی انجام نمی‌گیرد و توده ضایعات به‌صورت مستقیم به کار گرفته می‌شود (برای مثال، استفاده از ضایعات در فرایند پر کردن پی ساختمان).
استفاده در صنعت ساختمان
به دلیل وجود حجم‌های بسیار زیاد از ضایعات سنگآهن، کاربرد آن‌ها در سازه‌های مختلف بسیار به‌صرفه و پایدار است. باوجوداین، قبل از استفاده از ضایعات سنگآهن، باید یک یا چند مرحله تصفیه و حذف مواد شیمیایی مضر بر روی انباشت معدنی پیاده شود.
در مثالی امیدبخش، شرکت‌های معدنی Samarco و Gerdau طرحی را با شرکت ساخت‌وساز UFMG پیاده‌سازی کردند که محصول آن خانه‌هایی بود که بخش عمده اجزای آن از محصولات متشکل از ضایعات سنگآهن ساخته‌شده بودند.
ازجمله مهم‌ترین کاربردهای ضایعات سنگآهن در بخش ساخت‌وساز شامل موارد زیر است:
۱- ساخت ملات و بتن
بتن یک عنصر اساسی در ساخت انواع مختلف سازه‌ها است. این ماده کلیدی درواقع، ترکیبی از سنگ‌دانه‌های ریزودرشت است که با ترکیب درست و تأثیر عنصر زمان، استحکام سازه را تضمین می‌کند. در تولید بتن، درصدی یا تمام سنگ‌دانه‌های ریز را از ضایعات سنگآهن انتخاب می‌کنند. تنها در برزیل، سالانه ۱۰۰ میلیون تن ملات ساخته می‌شود؛ از طرف دیگر، در این کشور سالانه ۱۸۴ میلیون ضایعات سنگآهن تولید می‌گردد. بنابراین در برزیل و اکثر کشورهای تولیدکننده سنگآهن، پتانسیل بسیار بالایی برای استفاده از ضایعات سنگآهن در ملات و بتن ساختمانی وجود دارد.
همچنین، می‌توان ضایعات بسیار ریز را جایگزین ماسه موردنیاز در تولید ملات کرد. از این نوع ملات‌ها در تولید پیاده‌روها و حتی آزادراه‌های بین‌شهری استفاده شده است. بسته به‌اندازه ضایعات، نوع بتن، یا ملات، خصوصیات مقاومتی آن و کاربردهایش متغیر است.
بنا بر تحقیقات، استفاده از ضایعات سنگآهن در تولید بتن باعث افزایش نفوذ‌پذیری بتن تا ۱۰ درصد می‌شود. همچنین، در صورت ترکیب مناسب آن با اجزای دیگر، بتن حاصل از ضایعات سنگآهن می‌تواند مقاومت بیشتری نسبت به انواع معمول داشته باشد.
۲- مواد فعال قلیایی و ژئوپلیمرها
فعال‌سازی قلیایی آلومینوسیلیکات در تولید مواد فعال قلیایی و ژئوپلیمرها کاربرد دارد. از طرفی، ضایعات سنگآهن سرشار از سیلیس و آلومینا هستند (مواد موردنیاز در تولید آلومینوسیلیکات). ژئوپلیمرها از مواد آلی ساخته می‌شوند که در دمای محیط خاصیت جامد و سرامیکی دارند. این مواد خواص مکانیکی و مقاومت دمایی بسیار خوبی دارند.
۳- سرامیک
ضایعات سنگآهن از ذراتی تشکیل‌شده‌اند که اندازه آن‌ها امکان تولید سرامیک‌های صنعتی را فراهم می‌کند. در خاک رس‌های مورداستفاده در ساخت سرامیک معمولاً از سیلیکات‌های آلومینیوم هیدراته استفاده می‌شود که حاوی SiO2 و AI2O3 است. این دو عنصر در اکثر انواع ضایعات سنگآهن به‌وفور یافت می‌شوند.
در سرامیک‌های تولیدشده از سنگآهن درصد نفوذ‌پذیری (وجود منفذ یا فاصله بین ذرات) بسیار بالاتر از انواع عادی است و میزان فلز موجود در آن شبیه یک بتن مسلح نازک عمل می‌کند. درنتیجه، بسیار سبک‌تر هستند و استحکام بیشتری دارند.
۴- تولید رنگ‌دانه
رنگ‌دانه‌ها ترکیباتی هستند که از اکسیدهای فلزی رنگی تشکیل می‌شوند. مخلوط کردن آن‌ها با ترکیبات دیگری چون مخلوط ابتدایی ساخت سرامیک، طرح‌های رنگی بر آن پدید می‌آورد. میزان سنگآهن موجود در ضایعات و نحوه ترکیب آن با مواد دیگر، نقش مهمی در تولید رنگ‌دانه‌ها با ویژگی‌های رنگی مختلف دارد.
در استفاده از رنگ‌دانه، ویژگی‌های شیمیایی زیادی باید مدنظر قرار گیرند؛ برای مثال، روکش رنگی سرامیک باید نسبت به دماهای بیشتر از ۱۲۰۰ درجه سانتی‌گراد مقاوم باشد و شکل و شدت خود را از دست ندهد. ازجمله خواص رنگ‌دانه سنگآهن، غیر سمی بودن، پایداری شیمیایی، دوام بالا، تنوع رنگ و هزینه پایین تولید آن است.
۵- سنتز سیلیکات‌ها
یک کاربرد بسیار جالب دیگر از ضایعات سنگآهن ریز، استفاده از آن در سنتز مواد متخلخل است. در این کاربرد، ضایعات با درصد بالای سیلیس بسیار کاربردی‌ترند. محصول حاصل از این سنتز در شاخه‌های مختلف چون بیولوژی، بیوتکنولوژی و ساخت مواد شیمیایی کاربرد دارد.
از ضایعات سنگآهن می‌توان به‌عنوان جاذب و در تولید مواد ثانویه دیگر استفاده کرد. استفاده به‌عنوان کاتالیزگر در واکنش‌های شیمیایی و بخصوص تولید باتری‌های صنعتی از کاربردهای دیگر ضایعات سنگآهن هستند.
بازیافت آهن از ضایعات سنگآهن
علاوه بر کاربردهای جانبی ضایعات سنگآهن، با استفاده از رویکردهای فرآوری (مانند جداسازی مغناطیسی و رطوبت‌زدایی)، مغناطیسی کردن و کنسانتره‌سازی، می‌تواند درصد قابل‌قبولی از آهن را از ضایعات سنگآهن بازیافت کرد.
در این فرایند بازیافت، به تجزیه‌وتحلیل لحظه‌ای ترکیبات در جریان فرآوری نیاز است. بخصوص، روش‌های XRD و XRF، نقشی اساسی در تشخیص وضعیت مخلوط معدنی و تنظیم فرایندها دارند.
به دلیل وجود ذرات بسیار کوچک از سنگآهن در ضایعات آن، تقریباً تمام روش‌های بازیافت به مرحله رطوبت‌زدایی نیاز دارند. در ادامه، از گرما و دمیدن اکسیژن به توده ضایعات استفاده می‌شود تا خواص مغناطیسی آن ارتقاء یابد و در مرحله بعد بتوان از روش‌های جداسازی مغناطیسی برای جدا کردن مواد زائد بهره گرفت.
نمونه‌ای از فرایند تبدیل ضایعات سنگآهن به کنسانتره سنگآهن
در اکثر روش‌های عملیاتی، یک مرحله تحت عنوان پیش- کنسانتره، سپس کاهش مستقیم و جداسازی مغناطیسی باعث ارتقاء عیار کنسانتره و آماده‌سازی برای بهره‌برداری در کوره فولادسازی می‌شود. به‌طورکلی، مراحل زیر در این فرایند پیاده‌سازی می‌شوند:
- یک مرحله خرد سازی با جداسازی مغناطیسی با شدت کم و سپس جداسازی مغناطیسی با شدت بالا، باعث تمرکز آهن در بافت ضایعات سنگآهن می‌شود.
- گرمادهی به ترکیب حاصل از مرحله قبل تا دمای ۱۲۵۰ درجه سانتی‌گراد برای کاهش میزان رطوبت
- مخلوط کردن عناصر دیگر مانند CaO و Na2CO3 برای آماده کردن کنسانتره جهت ذوب شدن در کوره‌های فولادسازی
- استفاده از روش‌های تجزیه‌وتحلیل مانند XRD و میکروسکوپ الکترونی برای بررسی اندازه مواد، وضعیت کانی‌شناسی آن‌ها و نسبت آهن و سایر مواد مهم در کیفیت کنسانتره
- درنهایت، یک مرحله دیگر از جداسازی مغناطیسی اجرا می‌شود تا کنسانتره سنگآهن مرغوب‌تری حاصل گردد
باوجوداین، اصلی‌ترین چالش در این شیوه از بازیافت، تولید دی‌اکسید کربن در مراحل گرمادهی است. همچنین، مواد زائد جداشده معمولاً به دلیل جدا شدن از توده آهنی، خواص کاربردی خود را از دست می‌دهند و بنابراین بدون استفاده در کاربردهایی که به آن‌ها اشاره کردیم، دفن می‌شوند.
در تقابل بین دو رویکرد بازیافت آهن و استفاده از ضایعات با اهداف ثانویه (جدا از ساخت فولاد و آهن)، کاربردهایی چون استفاده از ضایعات در تولید بتن، آجر و …، بسیار به‌صرفه‌تر از روش‌های بازیافتی است. همچنین، میزان آلایندگی این روش‌ها به‌مراتب کمتر از روش‌های بازیافت آهن است. بااین‌حال، سال‌های بعد، هم‌زمان با افزایش تقاضا برای فولاد، نیاز به روش‌های بازیافت بیشتر احساس خواهد شد؛ افزایش تحقیقات کنونی در توسعه روش‌های بازیافت تأکیدی بر همین واقعیت است.
جمع‌بندی:
استخراج سنگآهن یک فعالیت اقتصادی بسیار مهم برای کشورهای مختلف جهان و ازجمله ایران است. باوجود سودآوری آن، تولید باطله‌های سنگآهن مسئله‌ای است که مدیریت آن همیشه یک چالش بوده است. ضایعات سنگآهن، باطله‌هایی هستند که درصد کمی از سنگآهن را با خود دارند؛ بخصوص، امکان استفاده از آن‌ها با رویکردهای معمول و تولید بلافاصله محصولاتی چون فولاد وجود ندارد.
کاربردهای ضایعات سنگآهن در صنایع دیگر چون ساخت‌وساز، پنجره‌های روشن به مدیریت توده‌های عظیم از این ضایعات است. در سال‌های آتی، تولید سنگآهن به حداکثر خواهد رسید و افزایش بهره‌برداری از ضایعات آن اصلی‌ترین چالش در صنعت استخراج سنگآهن کشور خواهد بود.
توسعه روش‌های بهره‌برداری تحقیق و تجربه‌شده کنونی و تحقیق درباره کاربردهای دیگر، اصلی‌ترین مسیر در مدیریت بهینه این محصولات حاشیه‌ای است. بخصوص، شرکت‌های معدنی می‌توانند با سرمایه‌گذاری در محصولات جانبی و متناظر با استفاده از ضایعات سنگآهن، چالش مدیریت باطله‌های خود را به فرصت‌های سرمایه‌گذاری، کسب درآمد و بهبود جایگاه خود در جوامع تبدیل کنند.
کلمات کلیدی:
سنگآهن – ضایعات سنگآهن – سیلیس – آلومینا – فرآوری – باطله معدنی – محیط‌زیست
