اوایل سال ۲۰۲۲ روزهای امیدبخشی برای صنایع فلزی و معدنی بود. در ماه‌های اول، رکوردهای جدیدی در قیمت برخی از محصولات معدنی ثبت شدند و تقاضا از جانب بخش‌های مختلف و ازجمله فعالیت‌های مرتبط با انتقال پاک و صنعت ۴، به شکل قابل‌توجهی افزایش‌یافته بود.
بااین‌حال، وضعیت اقتصاد کلان در کشورهای مختلف رو به وخامت گذاشت تا تقاضاها کم‌کم نزول کنند و قیمت‌ها نیز سقوط‌های تاریخی را تجربه کنند. در این مقاله قصد داریم با نزدیک شدن به سال ۲۰۲۳، برخی از روندهای کلیدی پیش روی صنعت معدن را بررسی کنیم. به‌ویژه، تحلیل فلزات صنعتی در کانون توجه خواهد بود.
وضعیت بازارها از نگاه اقتصاد کلان
بازار صنایع مختلف در بیشتر ماه‌های سال ۲۰۲۲ تحت تأثیر رویدادهای کلان اقتصادی بوده‌اند؛ بخصوص با افزایش نگرانی‌ها درباره وقوع رکود اقتصاد جهانی، احتمال دارد سال ۲۰۲۳ نیز با روندهایی مشابه آغاز شود. علاوه بر چالش‌های حاصل از افزایش تورمِ متأثر از همه‌گیری کرونا، کشورها با نگرانی‌های دیگری نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند که انتظار می‌رود آنها را با خود به سال ۲۰۲۳ نیز ببرند.
به‌ویژه، در کشورهای صنعتی چون آلمان، چین و آمریکا، GDP به شکل نگران‌کننده‌ای کاهش‌یافته است. همچنین، بانک‌های مرکزی در کشورها مختلف، نرخ بهره را افزایش می‌دهند تا شدت تورم موجود را تقلیل بخشند.
در اکثر کشورهای اروپایی فعالیت‌های تولیدی کاهش‌یافته و همین امر باعث کاهش تقاضا در بخش فلزات صنعتی شده است. اصلی‌ترین عامل در این کاهش‌ها، نزاع بین روسیه و اوکراین است. بخصوص، اعداد شاخص مدیران خرید در حوزه اروپا و به‌ویژه آلمان، آینده مشابهی را در حوزه تولید پیش‌بینی می‌کند. این شاخص برای چین، بعد از اعمال محدودیت‌های کرونایی جدید، به‌طور مشابه ماه‌های پر نوسانی را تجربه می‌کند.
وضعیت فلزات صنعتی
تولید خودروهای الکتریکی ازجمله کانون‌های تقاضا در اوایل سال ۲۰۲۲ بود که امید می‌رفت تقاضا در فلزات مختص تولید باتری مثل نیکل، کبالت و لیتیوم، را در صعودی بلندمدت نگه دارد. بااین‌حال، حتی این بخش هم به شکل قابل‌توجهی تقاضا را برای فلزات صنعتی کاهش داده است. اصلی‌ترین دلایل در این کاهش، مشکلات کلان اقتصادی مانند بحران انرژی، افزایش قیمت‌ها در بخش حمل‌ونقل و مشکلات ژئوپلیتیک حوزه اروپا هستند.
اختلال به وجود آمده در بازار املاک، تقاضا برای مس و سنگ‌آهن را دچار بحرانی جدی کرده است. در آمریکا بازار ساخت‌وسازها به‌تازگی نزولی شده است و کارشناسان این بخش به پتانسیل موجود در بروز رکود در بازار مسکن اشاره دارند. در چین نیز، تلاش‌های دولت برای کنترل بازار مسکن و محدودیت‌های جدید، وضعیت مشابهی را حاصل کرده است. بنابراین، انتظار می‌رود که تقاضا در این بخش مهم، حداقل در نیمه اول سال ۲۰۳۰، کاهشی باشد.
احتمالاً فشار تورم و کاهش تقاضا در فلزات صنعتی، میانگین پایین‌تری را در سال ۲۰۲۳، نسبت به سال ۲۰۲۲، در قیمت‌ها نتیجه می‌دهد. برای مثال، انتظار می‌رود در سه کالای مس، سنگ‌آهن و لیتیوم به ترتیب ۷، ۲۰ و ۳۳ درصد کاهش در قیمت‌ها را شاهد باشیم.
شکل ۱ پیش‌بینی قیمت‌ها در سال ۲۰۲۳ برای فلزات صنعتی: پیش‌بینی‌ها نسبت به سال ۲۰۲۲ و برحسب درصد هستند. بازار معاملات لندن معیار سنجش است.
تحول در بخش انرژی و افزایش تقاضا در میان‌مدت
هم‌زمان با تلاش‌های جهانی برای کربن‌زدایی و گسترش فناوری‌های مرتبط، تقاضا برای مواد معدنی را افزایش خواهند داد و چالش‌های قابل‌توجهی ازنظر کمبود این نوع کالاها در سال‌های آتی احساس خواهد شد. بخصوص، سال ۲۰۲۴ یک سال حیاتی برای صنعت معدن است و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در اواسط سال ۲۰۲۴، جهان با کمبود شدید در فلزات اساسی مواجه خواهد بود.
انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۲۶، میزان تولید و استفاده از خودروهای الکتریکی تا ۳۰ درصد افزایش یابد. بنابراین، شرکت‌های معدنی تولیدکننده عناصر اصلی در ساخت باطری‌های این ماشین‌ها، با چالش‌های عظیمی روبرو خواهند بود. پیش‌بینی می‌شود سال ۲۰۲۳، و بخصوص از نیمه دوم آن، سال پررونقی برای معادن لیتیوم باشد، اما پایان سال ۲۰۲۴، این معادن با عدم توازن در عرضه و تقاضا مواجه خواهند شد.
در تولید کبالت هم مشکلی مشابه وجود دارد، هرچند انتظار می‌رود که کمبود در عرضه تا سال ۲۰۲۵ چندان عیان نباشد. چشم‌انداز استخراج نیکل در اندونزی نیز، کمبود در عرضه این فلز را تا سال ۲۰۲۶ به تعویق می‌اندازد.
شکل ۲ تقاضا برای فلزات موردنیاز در ساخت باتری خودروهای الکتریکی: اعداد درصد به درصد و توازن بین عرضه و تقاضا را نشان می‌دهند. چنانکه مشهود است در سال ۲۰۲۶ به‌عنوان‌مثال، بیشتر از ۷ درصد اختلاف بین میزان عرضه و تقاضا وجود دارد (۷- درصد کمبود در عرضه).
آن روی سکه برای سنگ‌آهن، روی و مس
تحول در بخش انرژی، تقاضا برای سنگ‌آهن، روی و مس را نیز افزایش می‌دهد، اما وضعیت توازن در عرضه و تقاضا متفاوت از سه کالای قبلی خواهد بود. علیرغم وجود تقاضای بیشتر حاصل از ساخت نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، انتظار می‌رود بخش تولید فولاد تا سال ۲۰۲۶ به توازن کاملی در عرضه و تقاضا برسد.
روی و مس هم وضعیتی تقریباً مشابه با سنگ‌آهن خواهند داشت. با این اختلاف که تا سال ۲۰۲۶ توازن نزدیک‌تری بین عرضه و تقاضا در این دو فلز وجود خواهد داشت.
مس یکی از کلیدی‌ترین فلزات در تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی ۴ است. بنابراین، انتظار می‌رود با یک روند پایاپای مقطعی، از سال ۲۰۲۶، تقاضا برای مس روندی افزایشی را در برگیرد و عرضه نتواند پابه‌پای آن حرکت کند. به‌ویژه، پیش‌بینی‌ها حاکی از دو برابر شدن میزان تقاضا برای مس تا سال ۲۰۳۵ هستند. بخصوص، فشارهای بین‌المللی در سیاست‌های صفر خالص در سال ۲۰۵۰، چالش پیش روی معادن مس را جدی‌تر هم خواهد کرد.
شکل ۳ پیش‌بینی میان‌مدت از تقاضا برای سه کالای سنگ‌آهن، مس و روی: نمودارها میزان توازن بین عرضه و تقاضا را نشان می‌دهند. اعداد منفی نشان از کمبود در عرضه است.
شرایط دشوار در تأمین مالی به دلیل ترس از رکود و تأثیر آن بر اکتشافات
یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها برای صنایع معدنی، کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش است. با نزدیک شدن به انتهای سال ۲۰۲۲، تمام نشانه‌ها خبر از تغییر قابل‌توجه در اکتشافات معدنی دارند. درواقع، قیمت فلزات و کالاهای معدنی تأثیر مستقیمی بر میزان اکتشافات در معادن دارند. چنانکه با افزایش قیمت‌ها در اواخر سال ۲۰۲۰، میزان فعالیت‌های معدنی نیز افزایش‌یافته بود (۳۴ درصد افزایش تا رقم ۱۱.۲ میلیارد دلار).
اگرچه میزان سرمایه‌گذاری در اکتشافات معدنی سال ۲۰۲۲ همچنان رقم قابل‌توجهی و بیشتر از یک دهه پیش است، ۱۳ میلیارد دلار، اما نکته جالبی در این تغییر قابل‌تأمل است. در دوره ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲، قیمت‌ها پیشرفت‌های مشابهی نسبت به دوره ۲۱-۲۰۲۰ را تجربه کردند. بااین‌حال، در سال ۲۰۱۲، میزان سرمایه‌گذاری در اکتشافات به بیشتر از ۲۰ میلیارد دلار رسید (۵۸ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲).
با شروع سال ۲۰۲۳، باوجود تورم جهانی، ناپایداری‌های ژئوپلیتیک و ترس از رکود، قیمت‌ها نزول می‌کنند. بنابراین، سرمایه‌داران بیشتر می‌ترسند، چنانکه در چند ماه گذشته نیز میزان سرمایه‌گذاری شدیداً کاهش‌یافته بود. باوجود تمام این شرایط، انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳، ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش در بودجه اکتشافات معدنی را شاهد باشیم. بااین‌حال، معادن مختلف، شرایط متفاوتی را تجربه خواهند کرد. برای مثال، نزول در اکتشاف طلا بسیار شدیدتر از سنگ‌آهن خواهد بود.
نمودار پایین توضیح بهتری از وضعیت سرمایه‌گذاری در بخش معدن را در خود دارد. پیش‌بینی‌های موجود از کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت معدن، بروز یک بحران در عرضه فلزات اساسی در یک دهه آینده را ترسیم می‌کنند.
شکل ۴ بودجه اکتشافی در سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۲۲: اعداد عمودی سمت چپ میزان بودجه اکتشافی به میلیارد دلار را در هرسال نشان می‌دهد (نمودار ستونی). اعداد عمودی سمت راست نیز تعداد شرکت‌هایی که بودجه را هزینه کرده‌اند (خط نارنجی).
کانون‌های توجه
یک دهه گذشته، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در استخراج مس صورت گرفته است. باوجوداین، برآوردهای انجام‌شده نشان از عدم موفقیت در این سرمایه‌گذاری‌ها دارند. به‌ویژه در حضور جریان تحول در بخش انرژی و دیجیتال، یک بخش از بازار رشد کرده است، بخش تقاضا، اما بخش دیگر آن، عرضه مس، چند قدم عقب‌مانده است.
در سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱، در حدود ۸۲ منبع قابل‌ذکر از مس کشف‌شده بودند. در مقابل، و باقدرت سرمایه‌گذاری بیشتر حتی، از ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ کمتر از ۱۵ درصد این عدد اکتشاف شده‌اند. نکته قابل‌توجه این است که تمرکز بیشتر شرکت‌های معدنی بر فعالیت در منابعی نزدیک به سایت‌های فعال کنونی خود بوده است.
بخصوص، افزایش قیمت مس از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ باعث افزایش سرمایه‌گذاری در این فلز اساسی شده است. همچنین، کیفیت گرید سنگ‌های معدن به شکل نگران‌کننده‌ای کاهش‌یافته است؛ همین امر باعث خواهد شد که منابع بیشتری از سنگ معدن مس استخراج شوند و این به معنی مشکلات زیست‌محیطی بیشتر و نگرانی شرکت‌ها در مدیریت باطله‌های معدنی است.
| منابع جدید اکتشافی |
| ذخایر و اکتشافات قبلی |
| بودجه اکتشافی |
شکل ۵ نمودار تفصیلی مس: در این شکل آمار مرتبط سه عنصر اساسی در عرضه مس ارائه‌شده است: بودجه اکتشافی مس، میزان منابع جدید اکتشافی، ذخایر موجود از مس و میزان اکتشافات قبلی.
بازار فلزات مورداستفاده در خودروهای الکتریکی
پس از کاهش محدودیت‌های سال ۲۰۲۰ در چین، تولید خودروهای الکتریکی در این کشور افزایش‌یافته است. باوجوداین، اروپا در چند ماه اخیر درگیر تورم و بحران انرژی بوده است و به همین دلیل کاهش تولید این خودروها را شاهد بوده‌ایم.
محدودیت‌ها در تولید، روند افزایشی در تقاضا برای لیتیوم را متوقف کرده است. بااین‌حال، قیمت این فلز در بازارهای آسیا نسبت به دسامبر سال ۲۰۲۱، ۱۳۸ درصد افزایش‌یافته است. انتظار داریم که در سال ۲۰۲۳، توازن بهتری بین عرضه و تقاضا ایجاد شود؛ زیرا سرمایه‌گذاری‌های خوبی در بخش اکتشاف صورت گرفته و بازار خودروهای الکتریکی نیز رو به بهبود است. همچنان، در سال ۲۰۲۳ نیز، مشکل تورم و لجستیک گریبان گیر بازار لیتیوم خواهند بود و کمبود نیروی کار ماهر یک چالش اصلی در مدیریت معادن است.
در اواسط ماه مارس، قیمت کبالت به بالاترین میزان خود رسید. پیش‌بینی می‌شود که منابع تولیدی چون معادن کبالت آفریقا، برای سال ۲۰۲۳ با مشکلات لجستیک و بحران‌هایی چون همه‌گیری و سیل کمتر درگیر باشند و تقاضا در این فلز باعرضه متعادل شود.
شکل ۶ وضعیت عرضه و تقاضا در بازار فلزات موردنیاز در صنعت خودروهای الکتریکی: نمودارهای ستونی میزان تقاضا در مقابل عرضه را نشان می‌دهند (مقادیر سمت چپ به درصد هستند) و خطوط نارنجی شاخص‌های قیمت نسبی (با ثابت کردن قیمت ۱۰۰ برای سال ۲۰۲۲) می‌باشند.
تورم می‌تواند سدی در مقابل شتاب در بازار باشد
اسناد موجود در ادغام و تملیک در بخش معدن، وضعیت خوبی را تا اواسط سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد. قدرت گرفتن تورم اما این فعالیت‌ها را نیز تحت تأثیر قرار داده و انتظار داریم که سال ۲۰۲۳ تصحیح‌های بیشتری در قیمت‌ها ایجاد شود. به‌ویژه، هزینه‌های سرمایه‌گذاری و انرژی روندی صعودی خواهند داشت، حداقل در ۶ ماه اول ۲۰۲۳، بنابراین معدن کاران با سرمایه کمتری به اکتشاف می‌پردازند.
باوجود مشکلات ژئوپلیتیک حاصل از جنگ روسیه و اوکراین، که مشکلات قابل‌توجهی در زنجیره تأمین فلزات اساسی ایجاد کرده است، دولت‌های مختلف، سیاست‌های راسخی را در افزایش تولید خودروهای الکتریکی پیش‌گرفته‌اند. همین امر باعث می‌شود که ادغام و تملیک‌های جدیدی در سایت‌های معدنی اتفاق بیافتند که یک‌طرف آن دولت‌ها و سازمان‌های وابسته به آنها هستند.
شکل ۷: وضعیت ادغام و تملیک در بین شرکت‌های معدنی. ستون‌های آبی ارزش معاملات (به میلیون دلار، ستون سمت چپ) و خطوط نارنجی تعداد معاملات هستند.
به‌ویژه در معاملات جدید، شرکت‌های بزرگی چون BHP به دنبال سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در فلزات موردنیاز در انتقال انرژی، مانند لیتیوم و نیکل، هستند. شرکت Gangfeng Lithium نیز خریدهای زیادی را در سال ۲۰۲۱ و ۲۲ انجام داده است. در بازه‌ای ۲ ساله، این شرکت بیشتر از ۱.۵ میلیارد دلار در خرید منابع لیتیوم سرمایه‌گذاری کرده است.
تغییرات کلی چهره صنعت معدن در سال ۲۰۲۳
درحال حاضر تنها هدف و عملکرد شرکت‌های معدنی کاوش و استخراج مواد معدنی نیست. شرکت‌هایی در آینده این صنعت موفق خواهند بود که همراه با استخراج مواد معدنی، به دنبال استخراج فناوری و ایده‌های نو در فعالیت‌های معدنی باشند.
منظور از استخراج نوآوری این است که شرکت‌های معدنی باید فرایندها و محصولات خود را به‌گونه‌ای تغییر دهند که منابع مالی و مهارتی آنها بهینه شوند. انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳، ۵ عنصر مرتبط با نوآوری زیر، چهارچوب فعالیت شرکت‌های معدنی را تشکیل دهند.
- فعالیت‌های کشورها و شرکت‌های معدنی نشان از آغاز مسابقه‌ای جدید در دستیابی به فلزات کمیاب است. به‌ویژه، کشورهایی چون آمریکا و کانادا به دنبال تصاحب سهم بیشتری از بازار این فلزات در مقابل قدرت غالب کنونی چین هستند.
- بخصوص در صنعت تولید خودروهای الکتریکی و نیروگاه‌های تولید انرژی‌های تجدید پذیر، بزرگ‌ترین ارقام معامله ۱۰ سال بعد صنعت معدن به فلزات صنعتی اختصاص دارد. بنابراین شرکت‌های معدنی باید بیش از هر زمان دیگری، در سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در اکتشاف از معادن این فلزات داشته باشند. بخصوص سال ۲۰۲۳ فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های امکان‌سنجی است چراکه تقاضا در بخش قابل‌توجهی از سال بعد کاهشی است.
- سال‌های آینده مسیر مالی شرکت‌های معدنی روشن‌تر از هرزمانی خواهد بود. به این معنی که، جدول‌های مالی و حسابداری این شرکت‌ها با وسعت و جزئیات بیشتری در اختیار عموم و سازمان‌های ذی‌ربط قرار می‌گیرند. درنتیجه، شرکت‌ها باید از اکنون به فکر آماده‌سازی چهارچوب برنامه‌ریزی و مدیریت سازمان خود در امور مالی و اطلاع‌رسانی باشند.
- استفاده از هوش مصنوعی و تجهیزات فناوری شاخه دیگر و حیاتی از فعالیت‌های معدنی است که در چهارچوب انقلاب صنعتی۴، شرکت‌های معدنی ملزم به پیروی از آن هستند. بخصوص علم داده‌کاوی و پیش‌بینی وضعیت عملیات، تجهیزات و بازار معدن از اهمیت دوچندانی برخوردار خواهند بود.
- درنهایت، شرکت‌های معدنی بیشتر از هرزمانی به جلب سرمایه‌های عمومی نیاز دارند. پیشروی در بازار تقاضایی که قرار است در ۱ سال آینده به‌شدت نمایی شود، بدون قدرت مانور در امور سرمایه‌گذاری و اکتشافات جدید، غیرممکن است.
جمع‌بندی
سال ۲۰۲۳ یک منجنیق زمانی برای شرکت‌های معدنی است. در ماه‌های اول این سال، بیشتر فلزات با کاهش قیمت و تقاضا روبرو خواهند بود. بااین‌حال، این کاهش‌ها مطمئناً مقطعی هستند و صعودهای تاریخی را در تقاضا به همراه دارند. انتظار می‌رود که شکوفایی بخش تقاضا به حدی باشد که بیشتر صادرکنندگان فلزات اصلی با چالش عرضه کافی مواجه شوند.
به‌طور اساسی، نیاز به فلزاتی چون مس، لیتیوم، کبالت، نیکل، سنگ‌آهن، در سیاست‌های تولید انرژی پاک و مبارزه با گرم شدن زمین، تقاضایی نمایی را در نمودارهای بازارهای مالی ایجاد می‌کنند. همین امر باعث شده که بیشتر شرکت‌های بزرگ معدنی سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در خرید منابع جدید داشته باشند. به‌نوعی، آنها وضعیت فنر مانند و جمع شدن بازار را برای یک رها شدن تقاضا در ۲۰۲۴ و بعدازآن، پیش‌بینی کرده‌اند.
تورم و کاهش میل به سرمایه‌گذاری خارجی در سایت‌های معدنی، اصلی‌ترین مشکلات شرکت‌های معدنی خواهند بود. در این میان، شرکت‌هایی موفق خواهند بود که باوجود این مشکلات، برنامه‌ریزی‌های دقیقی در بودجه‌بندی خود دارند و تلاش برای کشف منابع قابل‌استخراج بعدی را در ۱۸ ماه آینده به نتایج قابل‌قبولی می‌رسانند.
کلمات کلیدی:
عرضه و تقاضا – خودروهای الکتریکی – فلزات صنعتی – لیتیوم، نیکل، سنگ‌آهن، مس – چالش – شرکت‌های معدنی – معادن
منابع:
بازارهای مالی و بخصوص گزارش‌های S&P و گزارش‌های شرکت‌های معدنی.
